Blaise Pascal


Pascal urodził się w jednej z francuskich miejscowości w roku 1623, umiera jednak już w Paryżu, przeżywszy zaledwie trzydzieści dziewięć lat. Był on bardzo światłym umysłem zainteresowanym między innymi matematyką, fizyką, ale także pisarstwem i filozofią, czyli na pierwszy rzut oka całkowicie oddzielnymi dziedzinami. Do głównych tematów jego badań w dziedzinie nauk ścisłych zaliczyć będziemy mogli pojęcia próżni i ciśnienia atmosferycznego (między innymi na jego cześć jednostka ciśnienia nosić będzie nazwę paskala). Jeśli chodzi natomiast o nauki humanistyczne i filozofię zajmował się formułowaniem takowych pojęć jak teodycea, apologetyka, fideizm oraz wiele, wiele innych. Pomimo swojego krótkiego życia udało mu się osiągnąć naprawdę bardzo dużo, co zawdzięczać będzie jednocześnie swoim wybitnym zdolnościom, ale jednocześnie ułatwionym starcie w życie co spowodowane było dobrą sytuacją finansową (z drugiej jednak strony wychowuje się bez matki, która umiera kilka lat po jego narodzinach).

Pascal przychodzi na świat w Clermont-Fernand, czyli na terenach francuskich. Żyje on w zamożnej rodzinie, niestety jednak jego matka umiera kilka lat po jego narodzinach, a dokładniej mówiąc kiedy młody Blaise miał trzy lata. Jego ojciec postanawia w tym momencie, że cała rodzina przeprowadzi się do Paryża – Pascal posiadał jeszcze dwie siostry. Od dzieciństwa był on bardzo słabowity i chorowity, powodowało to, że ojciec sprowadzał do domu prywatnych nauczycieli. Młodzieniec miał możliwość przebywania w towarzystwie naprawdę wybitnych osobistości paryskiego i francuskiego światka przy jednoczesnym kształceniu i rozwijaniu swoich zainteresowań. Pascal cały czas odznaczał się zdolnościami, które określano co najmniej jako ponadprzeciętne. Mając szesnaście lat pisze on rozprawę dotyczącą przecięć stożkowych oraz odkrywa twierdzenie nazwane od jego nazwiska. W wieku lat dwudziestu czterech natomiast odkrywa i opisuje prawo ciśnienia w cieczach, które nazwane zostaje prawem Pascala. Kolejne z jego dzieł to rachunek prawdopodobieństwa. Z początku poświęca się on studiom matematycznym i ogólnie mówiąc ścisłym, później jednak kiedy rodzina przenosi się do Rzymu pomaga swojemu ojcu w prowadzeniu księgowości. W momencie kiedy nieszczęśliwemu wypadkowi ulega jedna z jego sióstr Pascal zaczyna zwracać się w stronę zagadnień o wymiarze bardziej filozoficznym oraz religijnym. W roku 1656 zrywa on z życiem towarzyskim Paryża i osiedla się w mniejszej miejscowości.

Obecnie dorobek filozoficzny Pascala oceniać będziemy jako następstwo prac Kartezjusza z zauważalnym wpływem idei świętego Augustyna. Pascal krytykował między innymi takie poglądy jak panteizm, czy też monizm. Uważał on między innymi że świat to nie tylko zasady poznania, oprócz tego sądził, że istnieją zjawiska, które wyrastają poza możliwości ich poznania. Nie da się samej istoty człowieka oraz sensu życia zgłębić przy wykorzystaniu doświadczenia, czy też rozumu. Pascal proponuje między innymi rozróżnienie pojmowania, które odnosić będzie się do serca, które rozumiane jest jako poznanie intuicyjne jednocześnie z rozumowaniem, które odnosiło będzie się bezpośrednio do umysłu. Głosi on także że istnieją prawdy, które uzasadnić może tylko i wyłącznie serce.

Młodzieńcze lata Pascala obok prac naukowych bardzo mocno wiązały się z używaniem ziemskich rozkoszy (szczególnie jeśli wykluczymy jego epizodyczne związki z teologią jansenistyczną). Rozkosze te niewiele z pewnością wspólnego miały z ascetycznym trybem życia, który prowadził w dojrzałym wieku. W czasie tym był światowcem, posiadał podobnych znajomych, wśród których rozpasanie było rzeczą normalną. Nagłe nawrócenie na iście chrześcijańskie życie zostało spowodowane przede wszystkim przez dwa następujące po sobie wydarzenia. Pierwsze z nich to głębokie przeżycie śmierci ojca, jednak dopiero później wypadek konny, który doprowadził go prawie do śmierci spowodował, że szukał on pocieszenia w religii. Filozof postanawia całkowicie wyrzec się świata i jednocześnie nauki i poświęć resztę swojej ziemskiej egzystencji na rzecz Boga. Od tego właśnie czasu nie rozstaje się z modlitwą, która była jego własnym dziełem i spisana została w momencie jednego z większych duchowych przełomów. Kolejny z przełomów następuje natomiast w latach pięćdziesiątych w czasie rosnącej popularności jednego z jego dzieł, z drugiej jednak strony potępienia go przez kościół i umieszczenia w indeksie ksiąg zakazanych. Zrozumiał on wtedy, że te poniekąd twórcze dzieło będzie mogło posiadać jednak zgubny wpływ na autorytet kościoła. Oprócz tego kilka lat przed tym wydarzeniem posiadał on wizję niemal proroczą, dodatkowo w sposób niemal cudowny wyleczona została jego siostrzenica.

Pascal stał się bardzo głęboko wierzącym chrześcijaninem. W jego mniemaniu prawdziwym Bogiem był ten, którego opisywał stary testament a nie filozofie. Wprowadza on rozróżnienie pomiędzy osobą ludzką, a Bogiem, który ma transcendentną naturę. W człowieku istnieje według jego opinii swojego rodzaju rozdarcie wewnętrzne pomiędzy sferę duchową i ziemską, dlatego niezbędne będzie objawienie w życiu każdej z jednostek. Sam człowiek nie będzie w stanie poradzić sobie i zwalczyć tego wewnętrznego rozdarcia, które szasta jego życiem. Pascal doszedł do wniosków, że o wiele bardziej opłacalne będzie dal człowieka zachowywanie praw religii niż ich ignorowanie. Tak naprawdę nic się na tym nie traci, a jednocześnie nie skazujemy siebie samych na wieczne potępienie.

Z Blaise Pascalem wiązać będzie się wiele różnego rodzaju anegdot i ciekawostek wyciągniętych z jego życia. Nic w tym dziwnego, był on bowiem jednych z bardziej światłych umysłów swojej epoki, już w wieku kilkunastu lat opisywał zjawiska, gdzie jego przemyślenia i spostrzeżenia są do dzisiaj respektowane. Jest on między innymi tym, który wymyślił pierwszą maszynę liczącą, która posiadała wbudowaną możliwość dodawania. Zbudował ją dla swojego ojca, który zajmował się pobieraniem podatków. Oprócz tego to właśnie jemu przypisuje się odkrycie kilku z praw dotyczących ciśnienia, dzięki czemu zostały one nazwane od jego nazwiska. Do matematyki wprowadził on kilka z obiektów, między innymi ślimaka i trójkąt Pascala. W drugiej połowie wieku siedemnastego udało mu się wybudować pierwszą z linii miejskiej komunikacji, po której kursował omnibus także jego projektu. Przypisuje mu się także wynalezienie jednej z popularniejszych obecnie gier hazardowych, a mianowicie ruletki.

Pascalina jest maszyną liczącą, która zaprojektowana została przez Blaise Pascala, stąd też między innymi jej nazwa. Umożliwiała ona jedynie wykonywanie dodawania i odejmowania, była więc swojego rodzaju mechanicznym sumatorem. Był to drugi mechaniczny kalkulator stworzony na przestrzeni dziejów, pierwszy skonstruowany został kilkanaście lat wcześniej. W starożytności także znano podobne mechanizmy, wykorzystywano je jednak do przewidywania zjawisk astronomicznych. Pascal w chwili rozpoczęcia tego projektu posiadał zaledwie dziewiętnaście lat.