Theodor Adorno


Theodor Adorno jest jednym z lepiej rozpoznawalnych niemieckich filozofów dwudziestego wieku. Urodził się on we Frankfurcie, umiera jednak już małej szwajcarskiej wiosce, gdzie osiedlił się na starość. Był on uznawany przez wielu za mistrza filozofii, oprócz niej zajmował się jednak także socjologią oraz muzyką, był bardzo dobrym kompozytorem, tworzył jednak głównie dla samego siebie. W czasie świetności przylgnęła do niego etykietka filozofa społecznego, spowodowane było to przede wszystkim bardzo krytycznym charakterem jeśli chodzi o jego tok myślenia i rozważań filozoficznych, które od okresu 1945 zaczęły zajmować jedno z ważniejszych miejsc w teorii krytycznej promowanej przez szkołę frankfurcką, z resztą uważany jest obecnie za jedną z głównych postaci tejże szkoły filozoficznej właśnie. Oprócz tego rozwijał on się także na wielu innych polach, angażował się między innymi w politykę i brał aktywny udział w życiu społecznym, spowodowane mogło to być między innymi jego socjologicznymi zainteresowaniami, które posiadał.

Theodor Adorno rodzi się we Frankfurcie. Jest jedynym potomkiem swoich rodziców, a mianowicie kupca żydowskiego pochodzenia oraz katolickiej śpiewaczki, która zaczyna odnosić coraz większe sukcesy zawodowe. Oprócz tego wraz z rodziną mieszka także posiadająca wyjątkowy talent muzyczny ciotka, co powoduje, że chłopak od najmłodszych lat wychowuje się już w nastrojach muzycznych. Doprowadza to do tego, że bardzo chętnie wchłania on wiedzę muzyczną oraz szkoli swoją umiejętność grania na fortepianie, najbardziej jednak ubóstwia możliwość wykonywania utworów na cztery ręce, czyli na dwie osoby. Uczęszcza on do jednego z lepszych gimnazjum w mieście, posiada on opinię ucznia bardzo trudnego, z drugiej jednak strony wyróżnia się zdolnością i wiedzą. Udaje mu się ukończyć gimnazjum wcześnie, gdyż w wieku siedemnastu lat. Następnie rozpoczyna studia aż na czterech kierunkach, a mianowicie psychologii, socjologii, filozofii oraz muzykologii. Studia także kończy szybciej niż jego rówieśnicy, co zawdzięcza swojemu niewątpliwemu talentowi do pisania wybitnych i niepowtarzalnych prac. W czasie swoich studiów pierwszy raz ma styczność z jednymi z największych przedstawicieli frankfurckiej szkoły filozoficznej, którzy posiadają bardzo duży wpływ na jego rozwój właśnie jeśli chodzi o filozofię i światopogląd. Zaczyna on zajmować się wkrótce pracą krytyka muzycznego, co czynił także dorywczo w czasie studiów. Otwiera to przed nim nowe horyzonty i daje możliwość rozpoczęcia nauki na uniwersytecie wiedeńskim.

W czasie studiów zajmował się on szeroko zakrojoną krytyką muzyczną. Wierzył cały czas między innymi w to, że będzie wiązała się z tym jego przyszłość, że zostanie właśnie krytykiem muzycznym. Posiadając cały czas na uwadze tenże właśnie cel, wykorzystał swoje znajomości z jednym z sławniejszych wykonawców we frankfurckiej operze by móc rozpocząć studia na akademii wiedeńskiej w roku 1925. W czasie tym udało mu się nawiązać liczne kontakty z przedstawicielami szkoły wiedeńskiej właśnie. W jego własnych kompozycjach natomiast bardzo widoczny jest wpływ stylu i utworów wielkich niemieckich kompozytorów. Szczególnie charakterystyczna będzie atonalność jego muzyki.

Theodor Adorno wyjeżdża na okres ponad dziesięciu lat do ameryki północnej, a dokładniej do USA, gdzie przebywa od momentu rozpoczęcia wojny do końca lat czterdziestych, czyli do czasu kiedy cała sytuacja zostaje całkowicie ustabilizowana. W Brukseli ostatni raz widzi się ze swymi rodzicami. Krótko po dostani się do nowego Jorku Theodor Adorno zostaje oficjalnym członkiem instytutu badań socjologicznych, który właśnie tam funkcjonował. Był też dodatkowo jednym z konsultantów muzycznych w dużym radiu o zasięgu ogólnokrajowym, które kierowane było przez socjologa austriackiego pochodzenia. Oprócz tego radio prowadziło projekt, który miał na celu badać wpływy rozwojowe radia na rozwój samego społeczeństwa, wkrótce jednak jego wysiłki skoncentrowały się ściśle na działaniach w ramach pracy instytutu socjologicznego. Razem z jego właścicielem przenosi się do los Angeles, gdzie następnie przez siedem lat zajmuje się działalność akademicką na uniwersytecie kalifornijskim, gdzie jednocześnie posiada stanowisko kierownicze w jednostce badawczej. Owocem jego pracy oraz jego zespołu jest wydanie książki o tytule dialektyka oświeceniowa. W dziele tym Theodor Adorno zawiera między innymi informacje, które dokładnie analizują tendencje cywilizacyjne do samozagłady. Stawia on jednocześnie na tezę, że oświecenie zaczęło przekształcać się w ideę rozumu, czyli swojego rodzaju siłę o irracjonalnym podłożu, w konsekwencji rozum zaczyna dominować między innymi nad naturą, ale jednocześnie także nad samym pojęciem ludzkości. W racjonalizacji ludzkości widzi on przyczynę tworzenia się faszyzmu i innych systemów o podłożu totalitarnym.

Adorno krytykowany był przede wszystkim przez marksistów, którzy twierdzili, że zakłada on totalność jako jedyną formę ostatecznego systemu rządów. To założenie jest zgodne z jego teorią filozoficzną oraz ideologami społecznymi w formie samoregulującego się systemu, z którego trzeba wyzwolić każdą z jednostek. Dla Adorno takowy stan rzeczy istniał, choć w nieludzkiej formie, podczas gdy marksiści argumentują przeciwko samemu istnieniu tego rodzaju systemu. W tejże właśnie argumentacji Muller twierdzić będzie, że teoria krytyczna nie może przynosić ze sobą żadnych praktycznych recept na zmiany społeczne.

Theodor Adorno zaliczany jest do jednego z podstawowych twórców właśnie tego odłamu filozofii. Sama teoria w europie nie była tak uznana jak na przykład na terenie USA. Teoria krytyczna miała na celu przede wszystkim określenie stanowiska filozoficznego Adorno. Została ona zastosowana po raz pierwszy w jednej z książek, którą wydał jeszcze przed wybuchem wojny. Teorię krytyczną rozumieć będziemy mogli jako jedną z integralnych form całej postawy krytycznej, która zdaje się nakazem czasów w których żyje twórca. Według Adorno nad ludzkością znajduje się groźba ogromnej katastrofy, co wiązane jest z coraz bardziej widocznym schyłkiem burżuazji i jednoczesnej ekspansji faszystowskiej i ogólnie mówiąc ustrojów totalitarnych. Nie sądzi on jednak by postawa krytyczna miała stanowić tylko i wyłącznie sposób rozumowania albo manifestu, tylko stać się rzeczywistym dziełem. Adorno będzie czerpał bardzo wiele także z założeń materialistycznych, które są przez niego jak najbardziej akceptowane – na tejże podstawie dochodzi do wniosków, że myślenie nie będzie oznaczało działania, ani też nie może w żaden sposób go zastępować, tak samo osiąganie celów nie będzie możliwe bez wcześniejszego uświadomienia sobie jakie są zagrożenia.

Dokładne zrozumienie teorii krytycznej nie jest możliwe bez ugruntowanej wiedzy dotyczącej sposobu przedstawiania przedmiotu i podmiotu przez teorię tradycyjną, która rozwijana była już od czasów antycznych. Starała będzie się ona poprzez obserwację doprowadzić do obiektywizacji i kalkulacji danego zjawiska. Natomiast teoria krytyczna sprawia, że dany podmiot odnajduje się niejako w przedmiocie i jest bardzo ściśle powiązany ze społeczeństwem oraz jego historią oraz jednocześnie z każdym poszczególnych elementem narodowości i społeczeństwa właśnie.