Arystoteles


Arystoteles był jednym z ważniejszych filozofów greckich żyjących w czwartym wieku przed naszą erą. Dzięki swoim osiągnięciom oraz pracą porównywany jest do Platona oraz Sokratesa. Jednym z jego najpopularniejszych dzieł i sukcesów jest stworzenie systemu filozoficznego, który stał w silnej opozycji do platonizmu, mimo to jednak zachowywał bardzo wysoką spójność i posiadał wpływ na dalszy rozwój myśli filozoficznej oraz nauki na starym kontynencie. O jakości jego systemu myślowego i ideologicznego może świadczyć fakt, że jego wersja chrześcijaństwa stworzona przez świętego Tomasza z Akwinu i zwana tomizmem do dzisiaj uważana jest za oficjalną filozofię w kościele katolickim. Oprócz filozofii Arystoteles zajmował się także astronomię, fizyką, biologią oraz logiką, przyczyniając się do rozwoju tychże dziedzin wiedzy, a jego zasługi do dzisiaj są w tejże materii niepodważalne. Z drugiej jednak strony w kilku założeniach mylił się on, co spowodowało stagnację rozwoju nauki przez kolejne lata (uważano bowiem, że Arystoteles miał rację i nie próbowano polemizować z tym do czego doszedł).

Opierając się na najbardziej rzetelnych źródłach Arystoteles miał urodzić się w roku 384 przed naszą erą w jednej z greckich kolonii znajdujących się na wybrzeżu Tracji. Jego ojciec był lekarzem nadwornym ówczesnego króla macedońskiego. W wieku siedemnastu lat młodzieniec wysłany zostaje do Aten, gdzie ma podjąć naukę w akademii platońskiej. Spędza w niej łącznie dwadzieścia lat – w czasie tym jest studentem, następnie asystentem samego Platona i w końcu przejmuje rolę samodzielnego wykładowcy. Po śmierci Platona był on jednym z głównym pretendentów do objęcia po nim rektoratu akademii, w końcu jednak stanowisko to przypada siostrzeńcowi Platona. Stało się tak nie z powodu na więzi rodzinne, ale dlatego że system filozoficzny wypracowany od Arystotelesa coraz bardziej odbiegał od platońskiej ideologii. Arystoteles postanawia więc założyć w Atenach własną szkołę filozoficzną, którą nazywa liceum – w swej działalności liczyć mógł na wsparcie Aleksandra Macedońskiego i między innymi z tego powodu jego szkoła w końcu przyćmiła platońską Akademię. W momencie jednak kiedy monarcha umiera, Liceum zostało zamknięte, a sam Arystoteles został zmuszony opuścić miasto. Przenosi się do miasta Chalkis, gdzie spędza swoje ostatnie lata życia. Warto wspomnieć także, że jako asystent Platona, w wieku prawie trzydziestu lat na jego drodze staje młodsza o dziesięć lat Pythias – staje się ona jego żoną i wkrótce na świat przychodzi ich córka. Jego żona pomimo, że młoda umiera szybko, a Arystoteles ponownie żeni się, tym razem na świat przychodzi syn.

Podstawą wszystkich twierdzeń Arystotelesa jest uznanie, że nauki teoretyczne posiadają o wiele większą wartość od pozostałych, z tego też powodu w hierarchii znajdują się nad naukami praktycznymi i wytwórczymi. Ich przewaga opiera się na tym, że opisują wiedzę dla samej wiedzy. Wśród nauk teoretycznych największą uwagę poświęcał on metafizyce, która miała dążyć do zaspokojenia ludzkiej potrzeby poznania w jak najczystszej formie. Jak wiadomo pomimo tego, że był uczniem Platona, bardzo szybko zaczął prowadzić polemikę z jego poglądami, w końcu zrywa z jego ideologią całkowicie, szukając własnych i unikatowych odpowiedzi na wiele pytań.

Osobiste doświadczenia wraz z nauką oraz jednoczesnym leczeniem małych dzieci, uświadomiły arystotelesowi, że wbrew twierdzeniom Platona, ludzie nie posiadają ukrytej pamięci świata idealnego, lecz cała ich wiedza wywodzi się z ich własnych doświadczeń. Dla Arystotelesa teoria odkrywania owej pamięci ukrytej była nieprawdziwa, a w celu poparcia swojego stanowiska przywoływał fakt, że sofista będzie w stanie przekonać niedoświadczonego ucznia praktycznie do wszystkiego. Twierdził on jednocześnie, że dużo rozsądniej jest przyjąć, że ludzie rodzą się z czystym, niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek kolejnych i codziennych doświadczeń w czasie życia. Myśli jednak żyją później już swym własnym życiem i część rozumowania ludzkiego może ulegać dziwactwom albo też odchyłom różnego rodzaju. Przy takowym założeniu Arystoteles doszedł także do innych wniosków – w celu uporządkowania ludzkich myśli i wykazania, które z nich są adekwatne potrzebna jest nauka o myśleniu samym w sobie. Nauka ta znana jest do dzisiaj i nazywana logiką. Podstawą logiki Arystotelesa jest pojęcie, które odpowiada kategorii, czy też rodzajowi istniejącemu w rzeczywistym świecie. Pojęcie wprowadzane jest natomiast przez definicję, która ma na celu wprowadzenie nadrzędnego rodzaju. Arystoteles rozróżnia w tym przypadku także dwa typy dowodzenia teorii i ich wnioskowania, poprzez rozumowanie dedukcyjne oraz indukcyjne, gdzie te drugie jest wnioskowaniem na podstawie obserwowanych danych.

Arystoteles w swej filozofii poświęcał także bardzo dużo uwagi psychologii. Według niego dusza jest jedną z form organicznego życia. Ludzka dusza to forma najdoskonalsza, posiadająca zdolność rozumowania świata zewnętrznego i dająca człowiekowi świadomość o sobie samej. Jako najdoskonalsza jest też najbliższą istocie wyższej, boskiej. Nie stanowi ona jednak żadnej z form materialnych, jest jednak nierozerwalną całością z ciałem, a nie bytem oddzielnym. Arystoteles starał się także wyróżnić różne składniki ludzkiej duszy, gdzie każdemu z nich przypisywał inną rolę w życiu człowieka. Jedna z dusz to dusza wegetatywna wiążąca się z odżywianiem i rośnięciem, druga to natomiast dusza zmysłowa, która czyni człowieka zdolnym postrzegania.

Etyka, którą głosił Arystoteles była niejako związana z jego ideologią dotyczą bytu i duszy, ale także wypracowana została na drodze czysto praktycznych obserwacji. Według Arystotelesa dobro miało być cnotą i dążeniem do doskonalenia samego siebie, swej formy, czyli inaczej duszy. W momencie kiedy dusza osiąga postać optymalną dla danej jednostki, to wtedy może ona osiągnąć trwałe i niezaburzone szczęście, a przez to także najwyższą cnotę. Dusze ludzkie są w swych formach niepowtarzalne, dlatego też co dobre jest dla jednego człowieka, dla innego nie musi być takie samo. Dobro zatem to pojęcie bardzo subiektywne i zależne od szerokiej gamy różnorakich czynników. Tworzenie państwa idealnego i próba uszczęśliwienia w ten sposób obywateli jest więc jak najbardziej niemożliwa, nie można bowiem uszczęśliwić wszystkich. Twierdził jednocześnie, że w każdym człowieku toczy się konflikt pomiędzy racjonalną oceną sytuacji, a cielesnymi rządzami.

Arystoteles rozważając problem ludzkich cnót rozdzielił je na intelektualne, które mają być skutkiem doświadczenia oraz etyczne, które są skutkiem przyzwyczajenia. Z cnót intelektualnych do dwóch najważniejszych zaliczył rozsądek oraz mądrość, dotyczące ludzkich spraw i dbające o zapewnienie człowiekowi dóbr cielesnych i duchowych. Cnoty etyczne natomiast mieszczą się natomiast idealnie pośrodku pomiędzy dwoma skrajnościami, na przykład pomiędzy nadmiarem i niedostatkiem. Warto podkreślić także, że według Arystotelesa żadna z cnót nie jest wrodzona i że każdy człowiek zdolny jest do ich nabywania.