Filozofia starożytności


Filozofia starożytna jest pierwszą epoką zachodniej filozofii, która obejmuje przede wszystkim dorobek mędrców starożytnego Rzymu oraz Grecji, początki filozofii antyku datuje się przeważnie na czas działalności Talesa pochodzącego z Miletu, co miało miejsce w siódmym wieku przed naszą erą. Data końca tejże filozofii jest natomiast trudna do ustalenia, umowne zakończenie starożytności w roku 476 ma tutaj tylko i wyłącznie orientacyjne znaczenie. Doszukiwać możemy się bowiem tak naprawdę wielu koncepcji końca starożytnej filozofii. Całą filozofię antyczną podzielić możemy na kilka poszczególnych okresów, gdzie najważniejsze z nich to okres filozofii przed sokratejskiej, sokratejskiej, platońskiej, filozofii Arystotelesa. Później miejsce ma natomiast stoicyzm, epikureizm, pitagoreizm, sceptycyzm i tak dalej, gdzie każdy z tych nurtów przedstawia inny sposób patrzenia na świat i opiera się o inne wartości. Filozofia starożytna posiadała naprawdę bardzo duży wpływ na rozwój późniejszych myśli filozoficznych i niektóre z jej aspektów oraz założeń towarzyszą nam do dzisiaj.

Tales z Miletu był greckim filozofem, którego obecnie uważa się za jednego z pierwszych wielkich myślicieli starożytności i zalicza do grupy tak zwanych siedmiu mędrców. To właśnie on miał tworzyć podstawy i podwaliny pod europejską filozofię oraz naukę. Żył w czasach solona, jednego z najwybitniejszych ateńskich prawodawców. Zaliczany jest do szkoły jońskiej, z której wywodzą się właśnie jedni z pierwszych myślicieli. To właśnie jemu przypisuje się odkrycie właściwości magnetytu oraz bursztynu, które przyciągają się w momencie ich potarcia o siebie. Podczas gdy jeszcze przed nim ludzie zadowalali się religijnym, mitologicznym i jednocześnie poetyckim obrazem świata, on sam starał się stworzyć spójną oraz jak najbardziej racjonalną teorię otaczającej go natury, bez odwoływania się do nadprzyrodzonych sił. Odpowiedz poszukiwał w samej materii oraz przyrodzie poprzez jej obserwację. Jego materializm w połączeniu z teorią hylozoizmu (teoria ta mówi, że zdolność do poruszania się jest jedną z elementarnych cech charakterystycznych przyrody, która dodatkowo jest głównym objawem życia) daje początek nowej szkole filozoficznej i ma widoczny wpływ na historyczną myśl przyrodniczą. Tales znany jest także ze stworzenia jednego z twierdzeń matematycznych, które wykorzystywane jest do dnia dzisiejszego i dotyczy ono długości oraz podobieństw odcinków. Twierdzenie te uważane jest za jedno z najważniejszych w przypadku geometrii euklidesowej.

Pitagoras był greckim matematykiem oraz mistykiem, oprócz tego zajmował się także filozofią. Znany jest między innymi z powodu opracowanego przez siebie twierdzenia, nazywanego od jego imienia twierdzeniem pitagorasa, które dotyczy trójkąta prostokątnego i zależności pomiędzy jego bokami (twierdzenie to wykorzystywane jest w nauce do dzisiaj). Oprócz tego znany jest z powodu założenia własnej szkoły filozoficznej, która gromadziła jego sympatyków. Pitagorejczycy łączyli wiedzę matematyczną z filozoficzną, poszukując w świecie jak największej ilości analogii do tejże nauki, która uważana była za matkę wszystkich innych dziedzin wiedzy, podobnie z resztą jak sama filozofia.

Arystoteles obok Sokratesa oraz Platona uważany jest obecnie za jednego z największych i jednocześnie najpopularniejszych greckich filozofów. Stworzył on system filozoficzny, który stał w bardzo silnej opozycji do platonizmu i z tego też powodu, a także dzięki swej spójności i logiczności posiadał silne oddziaływanie na późniejszy rozwój nauk filozoficznych na starym kontynencie. Odmiana nauk Arystotelesa przyjęta przez chrześcijan (tomizm) jest od średniowiecza aż do dnia dzisiejszego przyjmowana przez kościół katolicki jako oficjalna. Arystoteles znany jest także dlatego, że był założycielem szkoły filozoficznej, która znajdowała się w ogrodach Likejonskich (nazwa tychże ogrodów stanowiła źródłosłów dla słowa liceum). Arystoteles posiada oprócz tego bardzo duże zasługi w innych dziedzinach wiedzy, między innymi astronomii, fizyce, biologii oraz logice, jednak część z jego teorii dotyczących właśnie samej astronomii okazała się błędna. Połączenie tego z bardzo rygorystyczną i bezkrytyczną akceptacją jego założeń w późniejszych okresach sprawiło widoczne opóźnienie w rozwoju nauk na starym kontynencie. Z drugiej jednak strony głoszone przez Arystotelesa nauki inspirowały do poszukiwań całkowicie nowych zagadnień i hipotez w samej kosmologii oraz fizyce w wieku trzynastym i czternastym kiedy popularne stało się ugrupowanie krytyków Arystotelesa. Z całą pewnością jednak był on wielkim filozofem, któremu udało stworzyć się jeden z najspójniejszych systemów filozoficznych układający się w logiczną całość.

Platon na świat przychodzi w okolicach piątego wieku przed naszą erą w Atenach, w tym samym mieście także umiera przeżywszy osiemdziesiąt lat. Jest on jednym z lepiej rozpoznawalnych obecnie greckich filozofów antycznych, którego najbardziej charakterystycznym dziełem jest system filozoficzny zwany idealizmem platońskim. Cały czas obecny jest on w europejskiej tradycji filozoficznej posiadając taką samą ilość sprzymierzeńców co zażartych krytyków. Platon posiadał poglądy praktycznie na każdy temat, jego filozofia dotyczyła nie tylko życia duchowego człowieka, ale jego codzienności, narodzin, śmierci i miała wskazywać życiową drogę oraz odpowiadać na najbardziej nurtujące pytania.

Chryzyp był jednym z wiodących myślicieli i filozofów ateńskich w trzecim wieku przed naszą erą, znany przede wszystkim jako główny przedstawiciel i obrońca teorii stoickiej. Posiadał on naprawdę duży dorobek, do dnia dzisiejszego zachowało się jego siedemset pism oraz prac, które dotyczyły nie tylko samej filozofii, ale przyrody oraz szeroko pojętych nauk. Znany był przede wszystkim z powodu swojej bezstronności, w czasie dyskusji brał pod uwagę stanowiska każdej ze stron, szczególnie zaś swych przeciwników. Inni myśliciele zarzucali mu jednak, że bardzo często się powtarzał oraz miał skłonność do przytaczania nie swoich słów. Niektórzy wręcz zgryźliwie twierdzili, że w momencie usunięcia z jego ksiąg cytatów pozostałyby puste kartki.

Okres starożytności jest jednym z najbardziej fascynujących w historii cywilizacji europejskiej. W czasach tych bowiem na bardzo wysokim poziomie znajdowała się myśl społeczna, gospodarcza, polityczna oraz właśnie filozoficzna. Po upadku starożytności potrzeba było wielu wieków, aby kultura europejska osiągnęła ten sam poziom. Z okresu starożytnego zachowało się naprawdę wiele dzieł ówczesnych mędrców, których łącznie wymienić można kilkaset zarówno w Grecji jak i Rzymie, zaczynając od początków starożytności, aż po jej kres w piątym wieku naszej ery. Oprócz najpopularniejszych jakimi są z pewnością Arystoteles, Platon, Tales, wyróżnić można także Epikura, Arystypa, Gorgiasz, Krycjasza, Chryzypa, Diogonesa i naprawdę wielu innych. Posiadali oni mniejszy lub większy wkład w dzisiejszą filozofię i pozostałe nauki, mimo wszystko jednak warto zapoznać się z ich twórczością.