Caravaggio


Caravaggio był włoskim malarzem, który urodził się w roku 1571 i zmarł w 1610. Większość swojego zaledwie czterdziestoletniego życia związał właśnie ze sztuką, działając bardzo aktywnie w Rzymie, Neapolu, na Sycylii oraz Malcie. Uważa się go obecnie za jednego z głównych reformatorów malarstwa starego kontynentu na przełomie szesnastego oraz siedemnastego wieku. Do charakterystycznych cech jego dzieł zaliczyć można wyrzeknięcie się ludzkiego piękna, które idealizowano w malarstwie renesansowym na rzecz zwiększonego realizmu, do którego ukazania stosował bardzo ostry światłocień. Oprócz tego dzieła jego nacechowane będą specyficznym połączeniem treści jak najbardziej psychologicznej i formy cielesnej. W późniejszym okresie bardzo licznie z jego twórczości czerpali inni artyści, nie na darmo więc nazywany jest pierwszym wielkim malarzem barokowym. Możliwe, że gdyby dane były mu żyć dłużej rozwinąłby się jeszcze bardziej powstałyby kolejne, unikatowe dzieła. Niestety los nie był dla niego łaskawy w tymże zakresie, obdarzył go za to ponadprzeciętnym talentem.

Caravaggio urodził się w miejscu, które uznawane jest za kolebkę europejskiej sztuki oraz mody, a mianowicie w Mediolanie w roku 1571. Jego ojciec był zarządcą oraz architektem, jego matka natomiast pochodziła z bogatej rodziny mieszczańskiej. W roku 1576 cała rodzina przenosi się do miejscowości Caravaggio czego powodem była przede wszystkim ucieczka przed zarazą, która w czasie tym szalała w Mediolanie, z jej powodu też wkrótce umiera ojciec malarza. Przypuszcza się, że artysta dorastał w małej miejscowości, ale rodzina nadal utrzymywała kontakt ze znajomymi w Mediolanie oraz krewnymi, którzy mieli w przyszłości duży wpływ na życie artysty. Od roku 1584 rozpoczyna się praktyka malarska Caravaggia, po której artysta pozostaje już na stałe w Mediolanie. W czasie swoich praktyk miał okazję odbycia podróży po Wenecji, gdzie zapoznaje się z dziełami słynnych malarzy włoskich.

Caravaggio przez okres ponad ośmiu lat znajdował się w Rzymie, a dokładniej mówiąc pomiędzy 1592, a 1600 rokiem. Najmuje się za rzemieślnika u jednego z papieskich malarzy. W okresie tym zajmował się przede wszystkim malowaniem kwiatów oraz owoców. Znanych jest kilka ważniejszych obrazów z tego okresu, między innymi Chłopiec z koszem owoców oraz Chory Bachus. To drugie dzieło uznawane jest obecnie za autoportret malarza, wykonany w czasie ciężkiej choroby. Oba te obrazy prezentowały będą jeden z aspektów realizmu, a mianowicie szczegółowość fizyczną, z której Caravaggio słynął w kolejnych latach swojej artystycznej działalności. Po wyzdrowieniu porzuca on pracę rzemieślniczą, decyzja ta jednak nie byłą do końca przemyślana, gdyż od tego momentu zaczynają się problemy materialne młodzieńca. W okresie tym nawiązuje jednak kilka ważnych przyjaźni, które odbiją się na jego późniejszym życiu. W czasie tym powstaje między innymi Grający w karty, czyli pokomplikowany psychologiczni obraz uznawany za pierwsze arcydzieło Caravaggia, które przedstawia chłopca padającego ofiarą szulerów. Po kilku latach artysta powraca do tematyki religijnej, gdzie na nowo widoczny jest naprawdę duży realizm i dokładność wykonywanych przez niego dzieł wypełnionych dodatkowo głęboką duchowością. Pierwszym z tychże obrazów jest między innymi Maria Magdalena pokutująca. Płótno to ukazuje święta w tym momencie kiedy porzuca życie kurtyzany i rozpacza z powodu utraconych przez to bogactw.

Głównym nowatorstwem jeśli chodzi o malarstwo Caravaggia było zamienienie cieni na światłocienie. Metoda ta stosowana była już o wiele wcześniej, jednak to właśnie włoski artysta zastosował ją w tak bardzo zdecydowanej formie, zaciemniając cienie i łapiąc najważniejsze obiekty w niemal oślepiające światło. Razem z tym łączy się przenikliwa i wręcz obsesyjna obserwacja wszelkiego rodzaju obiektów fizycznych jak i rzeczywistości w ujęciu psychologicznym, co spowodowało że stał się on bardzo popularny, z drugiej jednak strony wszystkie zlecenia związane z tematyką religijną stwarzały niemałe problemy. Caravaggio malował obrazy stosując szybkie pociągnięcia pędzla, a wstępne linie kreślił używając końcówki trzonka. Artyści jego czasów uznawali to za skandaliczne podejście i jednocześnie potępiali brak wcześniejszych szkiców.

W momencie kiedy dzieła Caravaggia takie jak na przykład obraz świętego Mateusza zaczyły pojawiać się w kaplicy Contarellich młodzi artyści zaczęli niejako kopiować sposób przedstawienia wybierany przez Caravaggia, z tego też powodu uznaje się, że stworzył on nurt dla nowego pokolenia malarzy baroku, który zwie się obecnie caravaggionizmem. Pierwsi z jego przedstawicieli występowali oczywiście w Rzymie i we Włoszech, później jednak także w innych terenach europejskich, między innymi w Anglii i Francji. W następnym pokoleniu Caravaggionistów najbardziej charakterystyczni są Manfredi oraz Borgianni. W Rzymie jednak niedługo po śmierci samego artysty innowacyjność malarstwa, którą próbował wprowadzić została zapomniana. Koneserzy sztuki cały czas gustowali bowiem w połączeniu późnego renesansu oraz realizmu lombardzkiego, co reprezentowały inne nurty malarskie. Krótki pobyt Caravaggia w Neapolu spowodował powstanie tam nowej szkoły malarskiej działającej w oparciu właśnie o jego wytyczne. Mówi się o tym rzadko, jednak malarstwo Caravaggia posiadało widoczny wpływ na najwybitniejszych barokowych malarzy, między innymi Rubensa, Vermeera, Rembrandta i Velazqueza. Rubens na przykład nabył jeden z obrazów Caravaggia i sporządził jego kopię.

Sława Caravaggia kończy się tak szybko jak jego życie. Innowacje, które wprowadził zainspirowały barok, ale artyści zapożyczyli dramatyzm światłocieni bez jednoczesnego dołączenia psychologicznego realizmu. Caravaggio posiadał jednak bezpośredni wpływ na następne pokolenie malarzy. Mimo wszystko jednak już zaledwie po kilku dekadach jego dzieła zostały prawie całkowicie zapomniane. Barok, do rozwoju którego Caravaggio się przyczynił poszedł w innym kierunku, zmieniła się moda, a z powodu braku własnej szkoły technika malarza nie była kontynuowana.

W czasie swojego życia Caravaggio uważany był za postać jednocześnie tajemniczą i fascynującą, ale także w niektórych kręgach jako awanturniczą, a nawet niebezpieczną. Jego spektakularne sukcesy cały czas mieszały się z jeszcze większymi skandalami. W roku 1606 zabija on młodego mężczyznę co zmusiło go do ucieczki z Rzymu, za jego głowę wyznaczona była bowiem nagroda. Dwa lata później na Malcie ponownie wdaje się w bójkę. Wszystkie te zachowania Caravaggia są przez współczesnych historyków i artystów krytykowane, jednak za to doceniana jest jego sztuka. Do dnia dzisiejszego przetrwało około pięćdziesięciu jego obrazów, pozostałe z nich to albo falsyfikaty albo wersje wykonywane bazując o oryginały. Caravaggio pomimo tego jak duże innowacje wprowadził w malarstwie cały czas spotyka się z krytyką w pewnych kręgach, szczególnie jeśli chodzi o przedstawianie scen religijnych, które są bardzo odważne.