Kartezjusz


Kartezjusz, a dokładnie Rene Descartes był jednym z ważniejszych francuskich naukowców w wieku siedemnastym – obecnie uważany jest za najwybitniejszego w całej europie w tym właśnie okresie. Oprócz zainteresowań matematyką oraz fizyką, w których posiadał szerokie osiągnięcia pasjonował się także filozofią, gdzie je poglądy oraz system myślowy był podłożem dla kolejnych, następujących po nim filozofów. Uważa się go powszechnie także za jednego z pierwszych prekursorów kultury umysłu w okresie nowożytnym. Jeśli chodzi o jego pochodzenie to był potomkiem szlacheckiego rodu w okolicach francuskiej Turenii. Dzięki swojemu pochodzeniu żył dostatnie, a oprócz tego liczyć mógł na kompleksową edukację jak na ówczesny okres. Jeśli chodzi o ogólną charakterystykę jego filozofii to jest ona idealnym łącznikiem oraz swojego rodzaju przejściem pomiędzy scholastyką i jednocześnie oświeceniem, łączy on bowiem oba z tych nurtów oraz poglądów, ustalając na ich bazie jeden spójny i bardzo logiczny system myślowy.

Kartezjusz wywodzi się z jednego ze starszych francuskich rodów, dzięki czemu mógł liczyć na dostatnie życie oraz wykształcenie na najwyższym poziomie. Na samym początku o jego wiedzę dbają jezuici, później natomiast naukę kontynuuje w Paryżu, gdzie studiuje między innymi inżynierię wojskową. Już po zaledwie dwóch latach udaje mu się zdobyć tytuł naukowy z dziedziny prawa. Po zakończeniu nauki zaciąga się do holenderskiej armii i rozwija swoje zainteresowania związane z matematyką. W czasie wypraw wojennych w których uczestniczył przez najbliższe lata zajmował się w wolnych chwilach optyką, chemią, anatomią, medycyną, meteorologią oraz astronomią – jak widać więc wachlarz jego zainteresowań był bardzo szeroki. W roku 1925 kończy swoją wojskową karierę i rozpoczyna ponownie studia w Paryżu, kierując się głównie ku naukom matematycznym oraz fizycznym.

Filozofię Kartezjusza w najłatwiejszy sposób zdefiniować można jako przejście od scholastyki do oświecenia. Filozof podobnie jak scholastycy stawiał sobie za zadanie ustalenie związku pomiędzy elementarnymi prawdami religijnymi i nurkowymi. Całkowita nowością był jednak fakt uznania za naukę jedynie matematyki – stara się przy jej pomocy opisać naturę i jednocześnie uznaje ją za źródło poznania i sposób rozumowego myślenia. Na tym polega bardzo mocna jednostronność jego teorii, z którą łączy się także typowa dla tamtejszych czasów pogarda dla historii, czyli między innymi także dla pojęć, które były ustalane przez wcześniejszych filozofów. Ciekawe połączenie matematycznych i fizycznych światopoglądów z ideologią, w przeciwstawieniu do religii chrześcijańskiej odnaleźć będziemy mogli u wielu kolejnych myślicieli, nawet u samego Kanta. Kartezjusz w swoich badaniach dochodzi także do odkrycia, że jedynie tylko własna świadomość bez ograniczeń daje całkowitą pewność o stanie rzeczy oraz możliwość powątpiewania. Wątpieniem jest natomiast aktem myśli, stwierdza więc równocześnie istnienie ludzi myślących. Oprócz tego Kartezjusz twierdził, że pewnikiem jest to co widzi ludzki rozsądek w sposób jasny. Kierując się tą zasadą będziemy próbowali badać treść naszego myślenia to będziemy mogli się natknąć na idee o zróżnicowaniu gatunkowym, między innymi pierwotne, nabyte oraz wynalezione przez nas samych – główną rolę między nimi będzie pełniła praktycznie dla każdej jednostki idea Boga.

Kartezjusz posiadał naprawdę bardzo szeroki zakres i wachlarz zainteresowań, nic więc dziwnego, że liczba jego dokonań oraz zasług dla nauki jest dosyć obszerna. Do najważniejszych z nich zaliczyć będziemy mogli stworzenie geometrii analitycznej oraz stworzenia rachunków różniczkowego i całkowego. Po raz pierwszy wprowadza on także pojęcie funkcji i liczb urojonych, żeby tego było mało jest pierwszym który prowadzi badania nad licznymi problemami teorii w równaniach algebraicznych. Należy także podkreślić, że Kartezjusz uważa się za głównego z prekursorów klasycznej fizyki, formułuje on między innymi zasadę zachowania pędu, jak i prawo załamania i odbicia światła.

Jeśli chodzi o poglądy Kartezjusza to był on jednym z bardziej skrajnych racjonalistów w ówczesnych sobie czadach. Próbował on szerokiej gamy doświadczeń, które miały dać mu możliwość zastosowania do swej filozofii zasady podstawowych aksjomatów, pochodzącej bezpośrednio z matematyki. Aksjomaty takowe miały być absolutnymi pewnikami i od nich drogą dedukcji można byłoby opracować pozostałe elementy systemu. W czasie analizy podstaw wszystkich systemów filozoficznych, które znał udało mu się zauważyć że w przypadku wszystkich stwierdzeń filozoficznych jest szansa na sformułowanie antytezy i tak naprawdę nie istnieje sposób na ustalenie, które z tych dwóch twierdzeń będzie prawdziwe. Jedyna rzecz, której nie można zaprzeczyć to jedynie fakt myślenia istoty ludzkiej. Tenże niezaprzeczalny fakt stał się więc punktem wyjścia kartezjańskich przemyśleń oraz poglądów. Podążając następnie drogą dedukcji wysunął wniosek, że istnieje coś co odpowiedzialne jest za myślenie, coś co myśli, czyli jednostka ludzka. Ta bardzo prosta idea została przedstawiona po raz pierwszy w dziele Kartezjusza opublikowanym w roku 1637, gdzie zwarta została jedna z popularniejszych sentencji, a mianowicie Cogito ergu sum, czyli myślę więc jestem. Kartezjusz zapoczątkowaną idee rozwija w swoich kolejnych pracach, proponując między innymi dowód na istnienie istoty Boskiej, której doskonałość wynika z posiadania wszystkich cech. Poglądy kartezjańskie były jednak wielokrotnie krytykowane, między innymi przez Kanta. Z drugiej jednak strony Nietzsche poddał krytyce samo pojęcie bytu Kartezjusza, zgadzając się jednak z innymi założeniami.

Kartezjusz na początku nie chciał wydawać swoich dzieł, jednak ulegając prośbom swoich przyjaciół czyni to w końcu jednak anonimowo i tak pierwsze z nich pojawia się w roku 1637, które zawiera między innymi uzasadnienie wynalazków kartezjańskich w zakresie geometrii analitycznej. Po tejże publikacji prac miejsce ma kolejna w roku 1644 i następnie trzy lata później. Ostatnim dziełem wydanym przez Kartezjusza było to napisane pod koniec lat czterdziestych wieku siedemnastego dla księżniczki Elżbiety. Oprócz tego po jego śmierci pojawiać zaczęły się pisma, wcześniej ukrywane przed inkwizycją.

Dualizm kartezjański jak sama nazwa wskazuje jest poglądem, który wywodzi się od Kartezjusza. Głosi on przede wszystkim bardzo wyraźny i radykalny rozdział pomiędzy wieczną, myślącą duszą, a śmiertelnym fizycznym ciałem. Można przyjąć jednocześnie, że Kartezjusz rozważał dualizm duszy i ciała, przede wszystkim z powodu wpływów doktryny kościoła chrześcijańskiego, gdzie przecież mówi się o ciele jako o bycie niższej wartości, stawiając na pierwszy miejscu nieśmiertelną, ludzką duszę. Jednym z ważniejszych filozofów, który próbował zaprzeczyć takiemu podziałowi tychże różniących się od siebie materii był Malebranche oraz jego teoria okazjonalizmu, która miała dowieść, że świat idei i świat materialny mogą na siebie oddziaływać.