Gottfried Leibniz


Gottfried Leibniz urodził się w połowie wieku siedemnastego w Lipsku, umiera natomiast pod koniec drugiej dekady wieku osiemnastego w Hanowerze. Oprócz tego, że był on znanym uczonym niemieckim, to znany jest przede wszystkim z powodu swoich osiągnięć filozoficznych. Zakres jego zainteresowań nie ograniczał się jednak tylko i wyłącznie do tejże nauki, oprócz tego zagłębiał się w matematykę, inżynierię, fizykę, a także przedmioty bardziej humanistyczne i społeczne, takie jak historia i dyplomacja. Warto podkreślić także fakt, że był on bardzo dobrym prawnikiem. Pochodził z rodziny inteligenckiej, nic więc dziwnego, że jego rodzice bardzo dużo uwagi przykładali do odpowiedniej edukacji swojego syna oraz poszerzania jego zainteresowań. Na uniwersytet w Lipsku, gdzie z resztą jego ojciec był wykładowcą, Gottfried Leibniz wstępuje zaledwie w wieku piętnastu lat. Jeśli chodzi o jego filozofię to jest bardzo ściśle związana także badaniami naukowymi prowadzonymi przez niego samego oraz ludźmi mu współczesnymi.

Gottfried Leibniz na świat przychodzi pierwszego dnia lipca roku 1646, w niemieckim mieście Lipsk, w rodzinie inteligenckiej – jego ojciec jest profesorem na lokalnym uniwersytecie. Leibniz rozpoczyna na nim naukę w wieku zaledwie piętnastu lat, w wcześniejszych etapach edukacji wyróżniał się bowiem ponadprzeciętną wiedzą. Po skończeniu studiów filozoficznych na uniwersytecie w Lipsku wyjeżdża do Heidelbergu, a potem do Jeny, gdzie zajmuje się studiowaniem nauk ścisłych takich jak fizyka i matematyka, a oprócz tego nauk prawniczych – wszystko to czyni bez zgody swojego ojca. Po zdobyciu wykształcenia powraca do rodzinnych stron, gdzie pracuje jako wykładowca, praca ta jednak nie przynosi mu dużej satysfakcji. Po uzyskaniu doktoratu z filozofii występuje do służby dyplomatycznej i trafia na dwór ludwika czternastego. W czasie swojego pobytu w Paryżu znajduje także czas dla spraw związanych z nauką, gdzie udaje mu się nawiązać stosunki z francuskimi uczonymi. Wynajduje wtedy rachunek różniczkowy oraz całkowy, który ogłasza w swoich rozprawach wydanych kilka lat później. Rezygnuje jednak z posady na francuski dworze w momencie kiedy książę Hanoweru ogłosił konkurs na swojego asystenta. Konkurs ten oczywiście wygrywa i staje się wieloletnim doradcą księcia i jego asystentem, sprawując swoją funkcję aż do śmierci. Oprócz tego był osobistym bibliotekarzem i historiografem księcia oraz jego rodziny na dworze w Hanowerze. W tym okresie napisał wiele ważnych dzieł, dotyczących nie tylko filozofii, ale także tych, które bezpośrednio związane były z nauką.

Najbardziej charakterystyczną cechą filozofii głoszonej przez Leibniza jest jej ścisły związek z badaniami naukowymi prowadzonymi ówcześnie. W przeciwieństwie do kolegów po fachu, u których w większości jednostka rozpływała się w jednolitej substancji boskiej, która ogarniała swoją objętością cały świat, Gottfried Leibniz całkowicie nasiąka poczuciem, że człowiek to odrębna jednostka, posiadająca dużą wartość. Świat traktuje jako zbiorowisko tak zwanych monad, które definiuje jako indywidualne jednostki siły. Ilość takowych monad jest nieskończona i różnią się one między sobą pod każdym względem, szczególnie pod względem swej doskonałości. Należy także dodać, że każda monada jest unikatowa i nie znajdziemy dwóch takich samych.

Gottfried Leibniz zastanawiał się bardzo długo jak powinna wyglądać odpowiednia definicja prawdy. Najpowszechniejsza i jednocześnie intuicyjna definicja twierdzi, że coś możemy uznać za prawdę w momencie kiedy wartość będzie adekwatną do rzeczywistość. Adekwatność to rodzaj logicznych relacji, które występują pomiędzy wypowiedzią, czy też rzeczą, a stanem rzeczywistości właśnie. Zakładając, że relacja ta jest jak najbardziej logiczną, to powinna ona tak samo jak inne relacje o podobnym charakterze być niezmienną oraz zależną tylko od samej zawartości wypowiedzi. Przyjmując tą trochę skomplikowaną tezę za założenie dojść możemy do wniosku, że relacja prawdziwości, czy też inaczej adekwatności staje się bardzo jasna. Dana wypowiedź może zostać uznana za prawdziwą w momencie jeśli obiekt zdania zawiera w sobie jednocześnie jego orzeczenie. Mianem orzeczenia określamy natomiast cechę, czy też wydarzenie, które posiada ścisłe powiązania z obiektem. Gottfried Leibniz nazwał tą koncepcję regułą koniecznej przyczyny prawdy. Jego zdaniem odrzucenie tejże reguły prowadzi najczęściej do dużych sprzeczności pod względem logicznych, których dodatkowo nie da się uniknąć. Z tejże reguły wynika jednocześnie, że każdy z poszczególnych bytów przez cały czas zawiera kompletną prawdę o sobie samym, a zatem jest niezmienny. Powoduje to, że nie istnieje możliwość wpłynięcia na niego od zewnątrz, także wpłynięcia na jego dzieje. Świat to więc swojego rodzaju ogromna liczba niezależnych od siebie bytów, z których każdy stanowi cały świat dla siebie samego.

Jedną z najbardziej paradoksalnych konsekwencji teorii mówiąc o monadach był fakt, że przestrzeń i czas nie istnieją w sensie absolutnym, a mają być jedynie złudzeniami jakie poszczególne monady miewają i przybierają postać niezmiennych i logicznych zależności, jakie pomiędzy nimi występują. Wiemy bowiem, że każda monada zawiera w sobie całą prawdę i to jednocześnie w absolutnym sensie. Skoro istnieją tylko monady i w każdej chwili są one takie same to poszczególna chwila i chwile nie mogą się pomiędzy sobą różnić. To co się zmienia to tylko logiczne relacje pomiędzy poszczególnymi monadami, które wynikają z ich dynamiki.

Gottfried Leibniz posiada wiele dokonań zarówno na tle naukowym jak i filozoficznym. W tejże drugiej dziedzinie rozwijał przede wszystkim koncepcje kartezjańskie, wprowadzając między innymi pojęcie monady. W przypadku matematyki natomiast stwarza rachunek różniczkowy o bardzo praktycznej notacji. Jako pierwszy także podaje pojęcie całki tworzy wiele innych matematycznych twierdzeń oraz założeń. Zajmował się także konstrukcją zegarów i szerokiej gamy maszyn, udało mu się także zbudować jedną z pierwszych mechanicznych maszyn liczących. Zapisał się także w historii nauk fizycznych między innymi dzięki stworzeniu definicji momentu pędu i siły. Warto podkreślić także fakt, że jest on odpowiedzialny za stworzenie stosowanego powszechnie systemu katalogowego w bibliotekach uniwersyteckich, obecnie system ten zwany jest klasycznym.

Filozofię, którą głosił Gottfried Leibniz krytykowano wielokrotnie i rozpatrywano praktycznie z każdej pozycji. Było to na tyle łatwe i możliwe, że stała ona w bardzo silnej sprzeczności do zwyczajnego rozsądku ludzkiego. Ze współczesnych filozofów największymi krytykami Leibniza jest Wolter i Newton. Mimo to jednak jeszcze za jego życia teorie monad rozszerzane były i pogłębiane przez innych filozofów, pomimo faktu ich słabego zrozumienia. Szczególnie ciekawe okazały się teorii związane z niemożnością rozróżnienia zachodzących relacji od następstw, które są całkowicie przypadkowymi zdarzeniami w czasie.