Emmanuel Kant


Emmanuel Kant jest jednym z ważniejszych filozofów w historii Niemiec oraz całej europy. Oprócz tego, że zajmował się naukami filozoficznymi wykładał także logikę i metafizykę w królewsku, w mieście swojego urodzenia. Na świat przychodzi w roku 1724 w rodzinie rzemieślników, a w dzieciństwie otrzymał bardzo surowe wykształcenie opierające się o luteranizm. Nie przeszkodziło mu to jednak w późniejszej bardzo ostrej krytyce wiary chrześcijańskiej w swej filozofii. Do najważniejszych jego osiągnięć zaliczamy jednak stworzenie krytycznego oraz transcendentalnego systemu myśleniowego, w który, podmiot zawsze występuje jako główny warunek poznawczy przedmiotu. Dużym jego wkładem w zachodnią filozofię oprócz tego było zniesienie różnic oraz przepaście pomiędzy racjonalizmem Kartezjusza, a empiryzmem Huma. Do jego osiągnięć odwoływało się następnie wielu słynnych i poważanych filozofów, między innymi wyznawcy pozytywizmu logicznego, którzy stawiali sobie Kanta w bardzo silnej opozycji, czy też przedstawiciele fenomenologii.

Emmanuel Kant przez całe swoje życie związany był z Królewcem (obecnie Kaliningradem, znajdującym się w obwodzie kaliningradzkim). Wychowywał się w rodzinie rzemieślników, jego ojciec, zarówno jak i matka posiadali mieszczańskie korzenie. Od samego dzieciństwa wychowywany był w wierze luterańskiej i takie też otrzymał wykształcenie. W roku 1740 miejsce ma ważny moment w życiu młodego Emmanuela, rozpoczyna on bowiem studia filozoficzne na uniwersytecie w rodzinnym mieście. Styka się tutaj także z filozofią i szeroką gamą innych nauk, zgłębiając przede wszystkim systemy myślowe filozofów oświeceniowych. Po sześciu latach jest zmuszony przerwać dalszą naukę, czego powodem jest śmierć jego ojca. W celu zapewnienia sobie oraz swojej matce w miarę godziwego bytu zajmował się udzielaniem korepetycji w Królewcu i okolicznych miejscowościach, a oprócz tego na własną rękę kontynuował prowadzone wcześniej badania filozoficzne i publikował co jakiś czas nową pracę. W roku 1755 jego sytuacja ulega poprawie, zyskuje bowiem etat na uczelni i dodatkowo cały czas zajmuje się prowadzeniem korepetycji. Dzięki stanowisku na uczelni udało mu się jednak przejść przez wszystkie ze szczebli kariery naukowej i w końcu obejmuje katedrę metafizyki oraz logiki. Mieszkając przez całe życie w małym mieście kresowym, Kant tak naprawdę nie posiadał możliwości konfrontacji ze współczesnymi sobie filozofami oraz myślicielami, którzy dorównywaliby mu pod względem intelektualnym, a w swych dociekaniach zdać musiał się tylko i wyłącznie na siebie. Dzięki niemu także prowincjonalny uniwersytet zyskał miano poważanej uczelni.

Kant poddawał wcześniejsze osiągnięcia filozofii bardzo dokładnemu przeglądowi i nie obawiał się stosowania w ich przypadku bardzo krytycznej oceny. Takowej podejście określał mianem idealizmu transcendentalnego albo krytycznego. Polegało to przede wszystkim na badaniu każdego, nawet najbardziej elementarnego warunku, który musi zostać spełniony, aby zaistniała możliwość przeprowadzenia badań w danym zakresie. Największych jego dokonaniem byłą rewizja dotychczasowych koncepcji, które związane były z teorią poznania. Jego system myślowy był spójny oraz logiczny, dawał odpowiedź na większość nurtujących zagadnień.

Każdy szanujący się filozof wprowadza nowe pojęcia do nauki. W tym przypadku Emmanuel Kant nie wyróżniał się zbytnio od swoich poprzedników, nowych pojęć tworzył bowiem bardzo dużo. Posiadało to jednak jak najbardziej uzasadnione podstawy – w celu przedstawienia swoich poglądów musiał opracować całkowicie nowy język filozoficzny, inaczej dokładne wyrażenie koncepcji byłoby niemożliwe. Powoduje to, że idee Kanta wydają się bardzo skomplikowanymi i trudnymi w odbiorze. Jeśli pozna się jednak podstawowe z zasad, wtedy zrozumienie kolejnych, bardziej złożonych, jest wyraźnie ułatwione. Przede wszystkim Kant za podstawę do swych przemyśleń przyjmuje brak jakichkolwiek założeń początkowych, z wyjątkiem uznania zasad kierujących logiką. Prowadzenie badań w takiej formie nazywał transcendencją, ponieważ w ich przypadku miejsce ma wykroczenie, poza wiedzę, którą się posiada i którą posiada ludzkość. Poszukiwał on sądów, które są prawdziwe pod każdym względem, a zarazem mogłyby nieść informacje o otaczającym świecie. Stworzył zasadę, która traktowała o dwóch głównych składnikach naszego życia, a mianowicie o czasie oraz przestrzeni. Są one formami, w których są wtłoczone nasze odbiory i wrażenia zmysłowe. Oprócz tego każdego z ludzi wyróżnia tak zwany rozum spekulatywny, który tworzy idee Boskie, duszy oraz kosmosu, w ludzkiej naturze leży bowiem istota zgłębiania tychże idei co prowadzi jednak do zbłądzenia oraz do spowolnienia rozwoju nauki. Obok rozumu tego typu wyróżnia także rozum praktyczny. Jego główną domeną są prawdy posiadające charakter normatywny. Rozum ten odpowiedzialny jest także za tworzenie nienaruszalnych postulatów, między innymi tez o wolnej woli, nieśmiertelności duszy i wielu, wielu innych tym właśnie podobnych.

Przed Kantem filozofia zajmowała się przede wszystkim udowodnieniem istnienia Boga oraz duszy, która jest nieśmiertelna i na tych podstawach chciała budować system powszechnie obowiązujących zasad etycznych. Żaden jednak z dowodów na istnienie bytu o charakterze transcendentalnym nie był odporny na fale krytyki. Nie ma bowiem możliwość wykazania, że idee takowe naprawdę istnieją, możliwe jest tylko założenie ich prawdziwości i budowanie na takowych założeniach systemu etycznego. Kant nie starał się udowadniać istnienia Boga i duszy, zadowolił się tylko i wyłącznie postulowaniem faktów ich istnienia. Twierdził także, że ludzki rozum nie jest w stanie uporać się z problemami natury metafizycznej.

Emmanuel Kant z pewnością zalicza się do wielkich filozofów, nic więc dziwnego, że posiadał ogromny wpływ na późniejszą filozofię zachodniej europy. Już za jego życia znajdowała ona odbicie w pracach innych myślicieli, między innymi Hegla. Po postulatach jego filozofii krytycznej nie sposób było już ujmować takie pojęcia jak istota, absolut i tak dalej w sposób, w jaki czyniono to jeszcze przed nim. Kantyzm zapoczątkował nowy ruch filozoficzny, który określany jest dzisiaj idealizmem niemieckim. Jeśli chodzi o współczesnych filozofów, którzy nawiązywali do Kanta, to trzeba między nimi wymienić Cohena, Natorpa oraz Cassirera.

Kant pozostawił po sobie wiele dzieł, związanych przede wszystkim z filozofią, oprócz tego jednak także z naukami społecznymi. Przeważnie dzieli się je na dwie grupy, a mianowicie dzieła przedkrytyczne, gdzie wyróżniane są dodatkowo trzy fazy twórczości oraz dzieła krytyczne, które tworzy od początku lat osiemdziesiątych wieku osiemnastego. Jego pierwsza praca, którą wydano drukiem doczekała się publikacja w roku 1749, kolejne wydawane były co kilka lat. Oprócz tego kilka dzieł wydanych zostało już po jego śmierci, przede wszystkim był to zbiór refleksji Kanta, zebrany i wydany przez innego myśliciela i pisarza niemieckiego.