Tales z Miletu


Tales z Miletu był greckim filozofem, którego uważa się obecnie za jednego z pierwszych antycznych myślicieli, który posiadał tak duży wpływ na późniejszy rozwój filozofii oraz nauk – nie na darmo jest więc zaliczany do grona legendarnych siedmiu mędrców. To właśnie jemu przypisuje się stworzenie podstaw nauki starego kontynentu. Podczas gdy przed okresem jego działalności ludzie zadowalali się obrazem świata w mitologicznej i poetyckiej formie, on starał tworzyć się spójne i racjonalne teorie świata natury i wszystkiego co otacza człowieka bez odwoływania się do nadprzyrodzonych sił. Jego nauczanie, a szczególnie materializm oraz twierdzenie hylozoizmu (według niego zdolność do ruchu jest podstawową właściwością przyrody i jest objawem występowania życia) dało początek późniejszej szkole jońskiej i posiadało naprawdę duży wpływ na starożytną myśl przyrodniczą. Znany jest także z twierdzenia Talesa, które do dzisiaj stosowane jest w matematyce i dotyczy podobieństw długości odcinków oraz zależności, które występują pomiędzy nimi.

Jedno z pierwszych zagadnień filozoficznych, którym zajmował się Tales było poznanie powstania świata oraz jego natury, czyli tak zwane arche. Z jego prac możemy dowiedzieć się, że twierdził on iż wszystko jest z wody, z tejże wody też powstało i z niej składa się w większości. Jeśli chodzi natomiast o powstanie przyrody filozof kojarzył je wn niejaki sposób z narodzinami, co wnioskował na podstawie prowadzonych przez siebie obserwacji. Zauważył także że musi istnieć pewnego rodzaju substancja, z której rozwinąć mogły się wszystkie z ciał i form wyróżnionych w przyrodzie, na którą się ponownie rozpadają w momencie swojego przemijania. Teoria Talesa wskazywała na wodę jako na formę specyficznego pratworzywa, z którego rozwinąć miał się cały świat, gdyż jest ona jedną z niezbędnych do życia. Według jego twierdzeń woda jest wieczna, a wszystkie pozostałe ciała to jej odmienne postacie, które wynikają z jej przemian. Z kolei przemiany te wynikać mają z siły, która w wodzie drzemie i zdolności do ruchu. Także ziemia według Talesa miała unosić się na wodzie i być tylko i wyłącznie jej chwilową postacią, która także przeminie. Tales wskazuje tutaj niejako na egzystencjalizm i skończoność natury, a jednocześnie także ludzkiego życia, rozgraniczając to co przemijające oraz to co wieczne. Przekazujący następnym pokoleniom teorie Talesa Arystoteles potwierdzał to do czego doszedł jego poprzednik, rozbudowując jednocześnie całą jego filozofię oraz wprowadzając nowe wątki, dzięki czemu stała się ona jeszcze bardziej spójna.

Według przekazów Tales miał często podróżować, a w czasie swoich podróży zapoznawał się z osiągnięciami innych cywilizacji, przede wszystkim w dziedzinie matematyki. Posiadł on dzięki temu praktyczne umiejętności pozwalające na przewidywanie zaćmień słońca, czy mierzenie wysokości przedmiotów przy wykorzystaniu ich cienia (wykorzystując tutaj podobieństwa trójkątów). Przed Talesem umiejętności te były znane jednak tylko w formie czysto technicznej, ten natomiast poparł je wiedzą naukową i pokazywał nowe praktyczne zastosowania oraz ich dokładne i rzetelne uzasadnienia. Oprócz tego Talesowi przypisywało będzie się naprawdę szereg twierdzeń geometrycznych między innymi te dotyczące średnicy w okręgu, kątów w podstawie trójkąta i wielu, wielu innych.

Tales jako jeden z pierwszy starał się wprowadzić system kosmologiczny opierając swoje dążenia na założeniach mówiących o istnieniu absolutu. Zdaniem Talesa absolut ma być podstawą wszystkich rzeczy oraz tym z czego się one wywodzą, w czym istnieją oraz w czym ulegną zniszczeniu, czy też rozpadowi. Rzeczy istnieją poprzez udział właśnie w zasadzie absolutu, będą one przemijać sama zasada jednak jest wieczną. Dlatego filozofia Talesa zadaje bardzo ważne pytanie – z czego świat jest sam w sobie, a nie z czego powstał. Ponieważ świat ma powrócić do swej formy pierwotnej pytanie t jest najistotniejszym problemem całej ludzkiej wiedzy. Tales oprócz tego pyta się jaki był początek przyrody, gdzie jest to stwierdzenie odwołujące się do bytu właściwego. Tales wyciąga szereg wniosków z dziedziny kosmologii oraz kosmogonii, do najważniejszych z nich zaliczyć możemy te, że poszczególne rzeczy powstają z wody, między innymi ziemia, która przybiera kształt dysku. Model kosmologiczny opiera się o struktury koncentrycznych sfer i w przyszłości staje się naczelną ideą następców filozofa i matematyka. Zmieniają oni jednak zasadniczo pojmowanie zasad, które wszechświat mają organizować jak i sposób prowadzenia samych badań, elementarne i główne założenia wywodzą się jednak bezpośrednio z nauk i wiedzy wypracowanej przez Talesa z Miletu.

Tales uchodzi za jednego z pierwszych matematyków, który na terenach starożytnej Grecji wprowadza geometrię – jej zasady miał sobie przyswoić w czasie kiedy przebywał Egipcie. Obecnie przypisuje mu się kilka następujących twierdzeń, szczególnie tych, które dotyczą kątków wpisanych w okrąg oraz średnicy okręgu. Tak naprawdę oczywiście nie wiadomo do końca czy wszystkie z twierdzeń Talesa, było ich prawie dziesięć, są na pewno jego autorstwa, przez kolejne wieki to jednak jemu były właśnie przypisywane, nie można jednak zaprzeczyć, że to właśnie on kładł podwaliny pod dzisiejszą matematykę i dalsze odkrycia. Tales nie tworzył tylko samych twierdzeń, do każdego z nich tworzył także gamę logicznych wyjaśnień oraz przedstawiał ich praktyczne zastosowania, wiedza dla samej teorii była bowiem według niego bezwartościowa, szukał więc jak największej liczby sposobów jej wykorzystania, dbając jednocześnie oczywiście o jak najrzetelniejszy sposób opisania i przedstawienia.

Twierdzenie Talesa jest jednym z najważniejszych, które możemy znaleźć w tradycyjnej geometrii, jak sama nazwa wskazuje przypisywane jest one Talesowi z Miletu. Według treści tego twierdzenia, w momencie przecięcia kąta prostymi równoległymi odcinki wyznaczone w takowym sposób na jednym ramieniu kąta będą proporcjonalne do odpowiednich odcinków na drugim ramieniu takowego kąta. Najstarsze z dowodów tego twierdzenia, które zachowane są do dzisiaj spisane zostały przez Euklidesa. Twierdzenie to wykorzystuje się w przypadku chęci podziału odcinka w odpowiednim stosunku i wielu innych.

Tales z Miletu z całą pewnością jest postacią ważną dla nauki i filozofii europy, szczególnie w okresie antycznym. Jednak nie wszystkie poglądy oraz twierdzenia głoszone przez Talesa spotykały się z bezsprzeczną aprobata. Na przestrzeni tychże wszystkich wieków, które minęły od lat jego życia i działalności znajdywało się wielu, którzy poddawali krytyce jego dorobek, wyciągając często bardzo mocne argumenty. Szczególna polemika zauważalna jest w przypadku założeń filozoficznych Talesa, które w przypadku dzisiejszej filozofii mogą wydawać się trochę prymitywnymi i zbyt uogólnionymi. Należy jednak pamiętać o czasach, w których tworzył oraz o tym, że bazować musiał całkowicie na własnych obserwacjach, nie korzystając z dorobku wcześniejszych filozofów.