Platon


Platon, jak wskazuje większość źródeł historycznych, miał przyjść na świat około roku 427 przed naszą erą w Atenach i w tym samym mieście umrzeć w roku 347. Był on jednym z większych greckich filozofów okresu starożytności, zasłynął jako twórca systemu filozoficznego, który dzisiaj kategoryzowany jest jako idealizm. Od momentu swojej działalności aż do dzisiaj posiadał wielu wrogów, ale zarazem jednocześnie sprzymierzeńców broniących jego racji – obojętnie jednak jakby go nie oceniać, trzeba przyznać, że posiadał on mniejszy, bądź też większy wpływ na rozwój europejskich tradycji filozoficznych. Ciekawostką jest fakt, że Platon to tak naprawdę przezwisko, które oznacza z greckiego szerokość, czy też rozległość (mogło się odwoływać do dosyć masywnej budowy ciała filozofa), jego prawdziwe imię brzmiało natomiast Arystokles. Jego pozycja społeczna była dosyć wysoka, zawdzięczać to mógł pochodzeniu swoich przodków, jego ojciec wywodził się z rodu Krodosa, a matka była kolejnym pokoleniem potomków Solona. Informacje o pozycji społecznej Platona są dosyć ważne, gdyż niejako tłumaczą one jego ukierunkowanie polityczne oraz reprezentowaną ideologię.

Jedna z bardziej elementarnych informacji dotycząca życia filozofa to ta dotycząca jego prawdziwego imienia, Platon jest bowiem tylko i wyłącznie przezwiskiem (z greckiego oznacza szerokość, czy też obszerność). Rzeczywiste imię otrzymał natomiast po swoim dziadku i brzmiało no Arystokles. Urodził się on w znamienitej rodzinie, jego ojciec wywodził się z rodu Kodrosa, matka natomiast w drzewie genealogicznym i wśród swych przodków posiadała Solona. Informacja ta jest dosyć znaczącą szczególnie jeśli chcemy rozpatrywać powody takiego a nie innego ukierunkowania zapatrywań politycznych myśliciela. Platon dzięki temu mógł liczyć także na staranne wykształcenie, które opierało się także na kształceniu ciała i zachowania harmonii pomiędzy nim, a duchem. Studia filozoficzne rozpoczyna on pod kierunkiem Kratyla, który był bardzo dużym zwolennikiem heraklita. Na początku kształcony był na kupca, z tego też powodu odbywał liczne podróże, gdzie w czasie jednej z nich stał się ofiara porwania przez piratów, następnie sprzedany został jako niewolnik. Posiadał jednak bardzo duże szczęście, na targu niewolników rozpoznany został przez swojego krewnego i przez niego też wykupiony. Cało to zdarzenie silnie odcisnęło się na psychice młodzieńca. W niedługim czasie od całego zdarzenia miał spotkać na swej drodze Sokratesa i zostać jego uczniem, gdzie razem z nim przebywał przez okres ośmiu lat, później na Sokratesa wydany został wyrok śmierci za wypowiadanie poglądów, które były bardzo niepopularne. Taki obrót rzeczy sprawił, że Platon bardzo negatywnie nastawił się do demokracji.

Do dzisiaj zachował się dosyć duży dorobek dzieł Platona, który obejmuje trzydzieści pięć dialogów oraz listy do różnych filozofów oraz myślicieli żyjących w czasie ówczesnym. Wszystkie z nich pogrupowane zostały przez historyków w dziewięć tak zwanych tetralogii, czyli grup składających się z czterech tekstów. Oprócz tego dzielone są one dodatkowo na trzy grupy, dialogi wczesne, średnie oraz późne, gdzie w każdych z nich prezentowany jest odmienny pogląd patrzenia Platona na pewne sprawy oraz ewolucja jego poglądów. W ostatnim okresie w późnych dialogach Platon podchodzi do wszystkiego bardzo krytycznie, nawet do swoich wcześniejszych dzieł.

Platon w swej filozofii próbował rozstrzygnąć większość dylematów, które dzieliły i dręczyły jego poprzedników. Wynikały one z rozważań nad znaczeniem samego pojęcia bytu – przez greków rozumiany był on bowiem w kategorii absolutu, uznawali, że jeśli coś jest to powinno trwać zawsze i niezmiennie. Jak ujął to prowadzący swoją działalność przed Platonem Parmenides: byt jest, a niebytu nie ma. Podstawą systemu platońskiego było natomiast przyjęcie, że prawdziwym i wiecznym bytem są idee, a nie rzeczy namacalne, które przyjmują formę zaledwie szczątkowego odbicie trwających wiecznie i niezmiennych myśli i właśnie idei. Zdaniem Platona relacja pomiędzy światem rzeczywistym a tym ideowym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów, a ich odbić w bardzo mętnym świetle. Platon próbował sobie wręcz namacalnie wyobrazić świat idei – składać miał się on z niemożliwej do ogarnięcia liczby obiektów, które są idealne w swej formie (między innymi tak zwane bryły platońskie). Obiekty takowe mają być wieczne, co znaczy, że nie miało miejsca ich stworzenie, ani jednocześnie nie będzie miało miejsca ich zniszczenie czy też przemijanie. Wszystkie z tych namacalnych idei tworzą zhierarchizowany układ, gdzie najwyżej znajduje się idea dobra. Oprócz dobra, bardzo ważną rolę w filozofii platońskiej odgrywało także piękno praz prawda. Idea jednocześnie była dla Platona ostatnim etapem, który trzeba przejść, aby móc osiągnąć doskonałość.

Platon w swoich przekonaniach był propagatorem państwa totalitarnego, gdzie na jego czele znajdowałaby się jednostka. Uważał, że w przypadku obecnego ustroju państwa miejsce ma jego degradacja, rozpoczynając od rządów najlepszych, czyli arystokracji (z której sam się wywodził), przechodząc w tak zwaną timokrację, czyli rządy najdzielniejszych, przez rządy bogatych i uprzywilejowanych aż po demokrację, która według niego była najgorszą z form rządów, torującą drogę do tyranii. Jego filozofia niejako stała się podstawą pod koncepcje średniowieczne, pojawiły się w nich jednak także osoby duchownych oraz rycerzy.

Platon zdawał sobie sprawę z tego, jaką siłę ma na emocje muzyka i sam twierdził że rym oraz harmonia to dwa z elementów, które najmocniej przylegają do duszy ludzkiej. Co ciekawe był on zwolennikiem aby poddać ją w pełni kontroli państwowej – oprócz tego postulował pozostanie przy męskiej tonacji w stylu doryckim i usunięcie wszystkich innych, między innymi zwanej pobłażliwie pijacką. Radził także stosować tylko i wyłącznie porządne rymy, które cechowane są przez męstwo. Zalecał aby kontrolować artystów, tak aby nie ważyli się oni naruszać tradycji. Platońska koncepcja traktowania muzyki jako jednego z środków mających na celu wprowadzanie emocjonalnej dyscypliny posiadała ówcześnie wielu zwolenników, podobnie było także w kolejnych okresach historycznych, nawet w czasie renesansu. Podobnie twierdzenia wysuwali faszyści jeszcze przed rozpoczęciem wojny, stwierdzając, że muzyka od czasów antycznych odsunęła się od państwa i stała się zbytnio indywidualna, co nie powinno być tolerowane. Twierdzono jednocześnie, że warto popierać twórczość, która kierowana jest do szerokiej grupy odbiorców.

Platon to postać z całą pewnością barwna, o jego życiu jednak nie wiemy wszystkiego, gdyż zachowane źródła oraz materiały historyczne są niepełne. Wiadomo jednak, że posiadał on zapędy prozatorskie i kilkukrotnie próbował zając się pisaniem tekstów nie czysto filozoficznych oraz naukowych, ale związanych z literaturą piękną. Oprócz tego przez całe życie był zagorzałym kibicem sportowym – powodowało to, że był w stanie przez wiele dni mieszkać z obcymi sobie ludźmi w niekorzystnych polowych warunkach tylko po to, aby móc liczyć na korzystne miejsca w czasie imprez sportowych, szczególnie igrzysk.