W oświeceniu nastąpił gwałtowny rozwój literatury, a zatem również i gatunków literackich. Jednym z gatunków, który wręcz rozkwitł w epoce rozumu, jest biografia. Najwybitniejszym dziełem biograficznym oświecenia jest Żywot doktora Samuela Johnsona, który został napisany przez J. Boswella. Zupełnie nowym gatunkiem była tak zwana drama mieszczańska. Był to gatunek odmienny od antycznego dramatu. Można powiedzieć, że była gatunkiem pośrednim, scalającym tragikomedię i komedię realistyczną. Jeśli chodzi zaś o komedię to powstała komedia określana mianem klasycystycznej. Wracając do dramy mieszczańskiej, bardzo popularna stała się jej odmiana, która powstała w XVIII wieku i nosi nazwę melodramatu. Oświeceniową parodią eposu starożytnego jest poemat heroikomiczny. Istniały także inne odmiany poematu, między innymi poemat opisowy. Oświecenie bywa nazywane epoką filozofów. Tworzyli oni powiastki filozoficzne. W XVIII wieku rozwinęła się również powieść, a mianowicie powieść gotycka oraz podróżnicza i sternowska.
Rozwój biografii przypada na XVIII wiek. Jest to gatunek, który dotyczy obszernego życiorysu sławnej osobistości. Najbardziej znanymi biografiami powstałymi w oświeceniu są biografie Piotra Wielkiego, które zostały napisane przez Woltera i Johna Miltona Jednakże najsłynniejszym utworem jest Żywot doktora Samuela Johnsona. Biografie zaczęto pisać już w okresie rzymskim. Pierwszą z nich były Żywoty sławnych mężów. Był to zbiór życiorysów czterdziestu sześciu słynnych Rzymian i Greków powstały na przełomie I i II wieku. W średniowieczu natomiast najbardziej cenioną biografią jest Złota Legenda Jakuba de Voragine.
Drama mieszczańska była gatunkiem scenicznym, który obejmował przedstawienia o przeróżnej tematyce i treści, między innymi obyczajowe, historyczne i sentymentalne. Powstał w połowie XVIII wieku i był spoiwem dwóch typów komedii, a mianowicie realistycznej i tragikomedii. Owo teatralne widowisko było przeznaczone przede wszystkim dla mieszczaństwa, jak wskazuje sama nazwa gatunku. Najbardziej popularnymi dramami mieszczańskimi w Europie były Syn marnotrawny Woltera oraz Henryk VI na łowach, który został napisany przez R. Dodsleya.
Komedia klasycystyczna nie jest jednolitym gatunkiem. Można wyróżnić kilka jej odmian. Komedia sytuacji posiadała niezwykle dynamiczną fabułę, w której aż roiło się od konfliktów i powikłań. Przykładami są Wesele Figara i Mąż i Żona, która została napisana przez Aleksandra Fredrę. Komedia intrygi była podobna do komedii sytuacji, ale zawierała dużo intryg miłosnych, na przykład Śluby panieńskie i Cyrulik sewilski. Komedia satyryczna zawierała ważne przesłania, zatem pełniła funkcję publicystyczną. Gatunek ten posiadał pewne elementy satyry.
Melodramat był odmianą dramy mieszczańskiej. Cechował go duży sentymentalizm. Zakończenie zawsze było pozytywne. Był bardzo popularny we Francji w XVIII wieku. Pojęcie to odnosiło się również do utworu przedstawianego na scenie. Był on nieco zbliżony do opery, ponieważ wypowiedziom poszczególnych postaci wtórowała muzyka. Przykładem melodramatu jest Pigmalion, który został napisany przez Jeana Jacquesa Rousseau i G. Bendy. Choć współcześnie jest przeznaczony dla szerokiej rzeszy odbiorców i traktowany jako podrzędny gatunek, w oświeceniu był on ceniony.
Satyra podobnie jak komedia klasycystyczna posiadała wiele odmian. Jedną z nich jest satyra społeczno-obyczajowa, którą uprawiał między innymi Ignacy Krasicki. Jan Ursyn Niemcewicz i Wolter często pisali natomiast satyry polityczne. Istniały także satyry osobiste i literackie. Według innego podziału satyry dzielą się na konkretną i abstrakcyjną. Satyra konkretna dotyczy świata realnego, wydarzeń aktualnych. Ośmiesza wady rzeczywistości, która istnieje w chwili jej powstawania. Satyra abstrakcyjna natomiast szydzi z wad ludzi, które są niezmienne i stałe.
Powiastka filozoficzna jest gatunkiem, który powstał w XVIII wieku. Została stworzona przez racjonalistów, czyli Woltera i Diderota. Fabuła powiastki zwykle była baśniowa i tajemnicza. W utworach tego typu, myśliciele zawierali swe poglądy, dlatego też gatunek ten jest tak cenny. Zawierała przesłanie i prawdy moralne. Ludzie byli prezentowani w powiastkach jako marionetki w rękach losu. Była utworem dydaktyczno- moralizatorskim. W Polsce pojawiły się na początku XIX wieku. Pisał je między innymi Franciszek Karpiński. Przykładem jest napisana w 1802 roku Podróż w kraju zaczarowanym.