Filozofia oświecenia


Wśród europejskich myślicieli wykluczając Diderota i Woltera, zasłynęli także Niemiec Immanuel Kant, Anglik John Locke oraz Jean- Jacques Rousseau. Immanuel Kant wyznawał poglądy nieco inne niż pozostali filozofowie oświecenia, dlatego też zasługuje na uwagę. Jego wypowiedzi dotyczyły moralności. John Locke natomiast twierdził, że człowiek po urodzeniu jest niczym tabula rasa, co w przetłumaczeniu na język polski oznacza czysta tablica. Jego zdaniem na poglądy i behawioryzm człowieka wpływają, a przede wszystkim kształtują doświadczenia życiowe i wychowanie. Przy czym jeśli chodzi o doświadczenia, to wyznawał pogląd o doświadczeniu poprzez refleksje o sobie oraz o doświadczeniu polegającym na działaniu czynników z zewnątrz. Jean Jacques Rousseau był wielkim filozofem choćby dlatego, że zapoczątkował nowy prąd filozoficzny zwany sentymentalizmem. W jego mniemaniu rozwój cywilizacyjny był zły, a świat natury źródłem dobra, pochodzącym od Boga. Mimo tego, że w epoce oświecenia rozum był ważniejszy, Rousseau twierdził inaczej. Uważał bowiem, że to serce posiada większą wartość.

Denis Diderot urodził się w Langres. Jest twórcą słynnego dzieła Kubuś Fatalista i jego pan. Stworzył teorię dramy mieszczańskiej, nowego gatunku, który pojawił się w oświeceniu. Był współtwórcą Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. Początkowo Diderot był teistą, później deistą, aż w końcu w ogóle przestał wierzyć w istnienie Boga i stał się ateistą. Był zwolennikiem sensualizmu i determinizmu witalistycznego. Jego poglądy na temat wiary i Boga są zapisany w innym dziele Diderota, a mianowicie w Liście o ślepcach.

Wolter był krytykiem. Odrzucił wszelkie autorytety, skupiając się na racjonalizmie. Był bowiem zwolennikiem tolerancji różnorodnych dogmatów i postaw religijnych, w przeciwieństwie do Kościoła. Stało się to przyczyną odejścia od instytucji kościelnej myśliciela. Wolter odrzucił także koncepcję dotyczącą ingerencji Boga w sprawy ziemskie. Przez całe niemal życie szukał pytanie na odpowiedź dotyczącą absurdu na świecie, a mianowicie tego, że jeśli Bóg jest dobry, dlaczego pozwala, aby na świecie istniało zło. Niemniej jednak wierzył w Boga i gardził ateizmem. Twierdził on, że Bóg jest początkiem wszechrzeczy, praprzyczyną.

Immanuel Kant był niemieckim filozofem, który stworzył filozofię transcendentalną. Studiował już w wieku szesnastu lat na Uniwersytecie w Królewcu. W 1755 roku wydał pracę magisterską. W 1756 roku napisał natomiast Monodologia physica. Uważał on, że sposób w jaki postrzegamy świat zależy od naszych myśli, od sposobu myślenia. Twierdził zatem, iż postrzeganie rzeczywistości jest również zależne od okresu i miejsca w jakim człowiek żyje. Jego poprzednicy sądzili, że rozum ma większą wartość niż rozsądek, zaś jego następcy zupełnie odwrotnie. Świadczy to o tym jak wybitnym był myślicielem.

Jean Jacques Rousseau pochodził z rodziny protestanckiej, jednakże nawrócił się na katolicyzm. Swoją działalność pisarską zaczął jako uczestnik konkursu organizowanego przez Akademię w Dijon. Napisał rozprawę na temat: Czy odnowienie sztuk i nauk przyczyniło się do odnowienia obyczajów? Zajął pierwsze miejsce. W swej pracy pisał o tym, że postęp cywilizacji jest złem w najczystszej postaci, ponieważ oddala człowieka od natury. Rousseau uważał, iż człowiek jest dobry z natury, a złym się staje. Jest on jednym z najwybitniejszych filozofów oświecenia.

John Locke był filozofem zajmującym się przede wszystkim teorią poznania. Sądził, że wiedza ludzka pochodzi z doświadczeń zmysłowych. Sprzeciwiał się tezie wrodzonej wiedzy. Nie podzielał również poglądu dotyczącego wiedzy, jako skutku kontaktów z inną rzeczywistością. Locke stworzył pojęcie idei prostej. Głosił, że jest to obiekt przetworzony w umyśle człowieka z odczuć i doznań zmysłowych. Dzięki ideom prostym można natomiast tworzyć idee złożone. Podał jeszcze jeden rodzaj idei, a mianowicie ideę abstrakcyjną, która jest jakby echem idei prostych.

Empiryzm jest pojęciem oznaczającym w języku greckim doświadczenie. Nurt ten narodził się w antyku. Był nawet ostro krytykowany przez Heraklita. Powrócił zaś w oświeceniu dzięki Francis’owi Bacon’owi i głosił, iż źródłem poznania są głównie zmysłowe doznania, które do umysłu dostają się przez świat zewnętrzny. Sprzeciwia się natomiast tezie, że idee są właściwym źródłem poznania. Kierunkiem filozoficznym sprzecznym w stosunku do empiryzmu jest racjonalizm. Wyróżnia się empiryzm genetyczny związany z umysłem jako tabula rasa, a także metodologiczny.