Artur Schopenhauer


Artur Schopenhauer urodził się w Gdańsku, uznawany jest jednak za Niemca. Jest tak dlatego, że w momencie kiedy przychodzi na świat, koniec wieku osiemnastego Gdańsk znajdował się w ręku Niemiec. Umiera już jednak we Frankfurcie przeżywszy niespełna osiemdziesiąt lat. Był on jednym z ważniejszych niemieckich filozofów, obecnie uważany za głównego przedstawiciela pesymizmu filozoficznego. Jego start w życie z pewnością był ułatwiony z powodu urodzenia się w zamożnej rodzinie. Wszystko jednak co osiągnął na przestrzeni swojego życia zawdzięczać może sobie oraz sprzyjającemu losowi – gdyby jednak brak jego ciężkiej pracy i wygórowanych ambicji z pewnością nie stałby się legendą matki nauk, filozofii. Jest on autorem szerokiej gamy różnego rodzaju dzieł filozoficznych, ale i nie tylko – znany jest on szerszemu gronu także jako znakomity prozaik oraz publicysta. Pisanie tekstów kulturowych było jednak jedynie jego środkiem na życie, prawdziwą pasją natomiast filozofia i wszystko co się z nią wiązało.

Schopenhauer urodził się w Gdańsku jako jeden z synów wpływowego na pomorzy kupca oraz słynnej, miejskiej prozaiczki. W momencie jednak kiedy pięć lat od jego narodzin miasto zostaje całkowicie zajęte przez Prusy, przeprowadza się wraz z całą rodziną do Hamburga. Początkowo przygotowuje się do zawodu kupieckiego, co związane było z wolą jego ojca. Sprowadzał on mu nawet specjalnie prywatnych nauczycieli, którzy mieli zadbać o rozwój intelektualny młodego Artura i jednocześnie nakierowywać go na odnalezienie pasji do kupiectwa. Jego ojciec jednak wkrótce umiera, a wpół sierota Schopenhauer przenosi się wraz z swoją matką do Weimaru, gdzie przygotowuje się do rozpoczęcia studiów. W mieście tym ma możliwość spotkania się z Goethem, Wielandem oraz wieloma, wieloma innymi. Młody Artur rozpoczyna swoje studia w Getyndze, gdzie zapoznaje się między innymi z szeroką twórczością Kanta oraz Platona, uzyskuje w końcu tytuł doktora na swojej uczelni. Habilituje w tym samym roku, na podstawie swojej wyśmienitej rozprawy naukowej, która dotyczyła zasad dostatecznych racji, była więc już praca nakierowaną ściśle na tematykę filozoficzną. Swojej nauki jednak nie przerywa, kontynuuje ją między innymi w Jenie oraz Berlinie, gdzie prowadzi już o wiele bardziej luźne życie, podróżuje bardzo dużo po europie. W czasie tychże podróży kończy jedno ze swoich głównych dzieł. Książka ta w końcu zostaje wydana w czterech księgach. Będą one mówiły przede wszystkim o wiedzy i o czerpaniu jej z bezpośredniego doświadczenia, przede wszystkim jednak poprzez konstruktywne rozumowanie oraz wyobrażenia.

Główną sentencją Artura Schopenhauera, od którego z resztą rozpoczyna wszystkie ze swoich wywodów filozoficznych, jest stwierdzenie, że świat jest moim wyobrażeniem. Twierdzenie to uważać będzie za jedną z najważniejszych i całkowicie nienaruszalnych prawd – w tym przypadku bardzo widoczny będzie wpływ na jego filozofię wcześniejszej działalności Kanta oraz filozofów indyjskich. Artur Schopenhauer twierdzi, że świat zewnętrzny istniał będzie tylko w formie wyobrażenia każdej z poszczególnych jednostek. Wyobrażenia te wiązać mają się wraz z sobą w oparciu o zasadę racji dostatecznej, która może występować pod czterema różnymi postaciami, a mianowicie jako stosunek poszczególnych racji do ich następstw, w formie stosunku przyczynowego i skutkowego, przestrzenno-czasowego oraz jako stosunek do pobudek oraz ich postępów. Związki, które każdy z nas będzie ustalał przy poznawaniu poszczególnych elementów, odnoszą się właśnie do wcześniej powstałych wyobrażeń. Nie zdajemy sobie jednak sprawy w jakim stosunku będą one pozostawały same dla siebie.

Artur Schopenhauer jest od początku swojej działalności wręcz zafascynowany filozofią oraz działalnością Kanta, szczególnie jego teorią poznania. Starał się ją jednak oczyścić jak najbardziej było to możliwe ze wszystkich konstrukcji, które w jego mniemaniu uznać można było za sztuczne i starał się je upraszać. Rezultatem takowej działalności była jednak całkowicie nowa i ulepszona teoria poznania, która w kilku punktach ostro krytykowała wcześniejsze wnioski wyciągnięte przez samego Kanta. Artur Schopenhauer przyjmuje podobnie jak Kant, że nie istnieje możliwość bezpośredniego trafienia do istoty bytu, ani w sposób zmysłowy, ani także racjonalny. Zgadza się także z kantem, że bodźce, które docierają do nas są porządkowane przez umysł w oparciu o poszczególne formy poznania.

Jednym z ważniejszych wkładów Schopenhauera w rozwój teorii poznania była koncepcja fenomenu, z której później rozwijać zaczęła się fenomenologia. Artur Schopenhauer dokonał jednego bardzo ważnego uzupełnienia jeśli chodzi o rozumowanie samego Kanta – dale niego bowiem dane były bezpośrednio wrażenia zmysłowe, sam Artur natomiast zauważył, że bardzo rzadko będzie bezpośrednio dostrzegać te z doznań, lecz umysł zawsze poddaje je wstępnej filtracji i układa w odpowiednie struktury, wykorzystując do tego właściwe z form poznania. Struktury takowe nazwane zostały właśnie przez niego fenomenami. Ponieważ jednak formy poznania nie były zdaniem Schopenhauera całkowicie obiektywnymi, dochodzi on w końcu do wniosku, że każdy z ludzi musi sam budować swoje fenomeny, z tego też powodu występowanie tylko i wyłącznie bodźców wyjściowych będzie mogło dawać różne fenomeny o różnych ludzi. Oprócz tego Artur Schopenhauer ogranicza formy poznania opracowane przez Kanta do zaledwie trzech, a mianowicie czasu, przestrzeni oraz przyczynowości. Uważa on przy tym, że wszystkie z pozostałych nie są już konieczne i na stale przypisane do jednostki ludzkiej.

W ostatnim okresie działalności poglądy Schopenhauera całkowicie zaczynają rozchodzić się z tymi, które charakteryzują Kanta. Artur Schopenhauer zaczyna być pod coraz silniejszym wpływem buddyzmu, powoduje to poniekąd, że dochodzi do wniosku, że każdy z ludzi posiada bezpośredni dostęp tylko i wyłącznie do jednego z rodzajów rzeczywistych bytów, którym w tym przypadku jest indywidualne wnętrze. Schopenhauerowi nie chodzi jednak o umysł w sensie całości, jednak o bardziej pierwotne odczucia oraz emocje kierujące człowiekiem. Jego zdaniem każdy z nas posiada w pełni bezpośredni wpływ i dostęp do własnej woli, czyli chęci dążenia do danego celu i w danym kierunku.

Artur Schopenhauer w swoich czasach nie był zbyt popularny, podobnie jak z resztą filozofia. Było tak przede wszystkim dlatego, że w okresie tym ogromną popularnością w Niemczech cieszył się marksizm oraz heglizm. Z koncepcji schopenhauerowskich rozwijały się jednak kolejne z systemów filozoficznych w ostatnich latach wieku dziewiętnastego i na początku wieku ubiegłego – część z nich do dzisiaj zachowała swoją popularność. Między innymi do osób czerpiących z filozofii Schopenhauera zaliczyć będziemy mogli Nietzschego, który rozwijał teorię poznania, jednak od jej woluntarystycznej strony oraz fenomenologię w ramach nowych koncepcji. Teorie Schopenhauera oprócz tego znajdowały bardzo często odzwierciedlenie w twórczości takich osobistości jak Wagner, Tołstoj, Hesse, Backett, czy też wielu, wielu innych.