Oświecenie jest epoką dużych zmian gospodarczych, kulturowych, a przede wszystkim społecznych, jakie zaszły w XVIII-wiecznej Europie. Pierwszą istotną rzeczą było buntowanie się społeczeństwa wobec ówczesnego ustroju, a co za tym idzie odrzucenie autorytetu władcy i patrzenie na jego rządy krytycznym okiem. Mniej więcej wtedy właśnie rozpoczął się czas wielu odkryć naukowych i poszerzenia wiedzy w zakresie nauk przyrodniczych i ścisłych. Działo się to wszystko u schyłku XVII wieku i uznaje się ten okres za początek oświecenia. Wcześniej wspomniany XVIII wiek to rozkwit epoki. Na początku XIX wieku epoka rozumu ustąpiła miejsca epoce zmysłowości, czyli romantyzmowi. Oświecenie charakteryzuje się tym, że kierowano się rozumem, zatem Bóg i wiara zostały zepchnięte na dalszy tor. Niewyjaśnione sprawy starano się racjonalistycznie tłumaczyć, więc podjęto pewną walkę z zabobonami. Nazwa epoki pochodzi od słowa ‘Aufklarung’, czyli rozjaśnienie.

Oświecenie było epoką filozofów. Można wyróżnić filozofię francuską i angielską, bowiem były one najbardziej znaczące dla społeczeństwa całej Europy Zachodniej w dobie oświeceniowej. We Francji filozofowie głosili sprzeciw wobec feudalizmowi i ostro krytykowali katolicyzm, natomiast w Anglii popularność zdobył Franciszek Bacon, który stworzył jeden z głównych nurtów oświecenia, a mianowicie empiryzm. Wolter to jeden z wielkich myślicieli francuskich. Głosił on równość wszystkich wobec obowiązujących praw oraz wolność słowa i wyrażania własnych myśli. Należał do kręgu racjonalistów i deistów. Wierzył w potęgę rozumu i wierzył w istnienie Boga, jednakże nie wierzył w to, iż może on ingerować w życie ludzkie. Napisał on powiastkę filozoficzną pod tytułem Kandyd. Innym znanym myślicielem również pochodzącym z Francji jest Denis Diderot. Diderot nie wierzył w istnienie Boga, ponieważ obserwując przyrodę nie dostrzegał śladów boskich działań. Świat przyrody był dla niego źródłem moralności. Był współautorem Encyklopedii, a także napisał powiastkę filozoficzną Kubuś Fatalista i jego pan.

W literaturze oświecenia dominował nurt zwany klasycyzmem. Był on odzwierciedleniem poglądów Kartezjusza. Według filozofa to co jest prawdą, musi cechować się jasnością i prostotą. Dlatego też twórcy klasycystyczni w swych utworach starali się przekazać prawdy uniwersalne i moralne jak w sposób jak najmniej skomplikowany. Zasady i wskazówki dotyczące literatury klasycyzmu zawarł w dziele Sztuka poetycka Mikołaj Boileau. Według niego literatura powinna odzwierciedlać rzeczywistość, zatem język musi być komunikatywny, a utwór dydaktyczno- moralizatorski. Proza w klasycyzmie miała zdecydowanie większy udział niż poezja. Rozwój prozy nastąpił szczególnie w Anglii i we Francji. Właśnie w tym okresie powstały Przygody Robinsona Cruzoe Daniela Defoe oraz Podróże Guliwera Jonathana Swifta. Można zatem zauważyć, że motyw podróży był bardzo popularny i stosowany przez pisarzy. Klasycyzm charakteryzował się estetyką ładu i harmonii.

Oświecenie w Polsce to czas powstawania wielu instytucji kulturalnych i oświatowych oraz ich działalność. Dużą zasługę miał w tym król Stanisław August Poniatowski, który troszczył się o artystów i dbał o kulturę. Wśród Polaków pojawiło się poczucie polskości, patriotyzm i chęć zreformowania państwa, zaczynając od oświaty. W 1740 roku powstało Collegium Nobilium. Była to szkoła założona przez Jezuitów. Siedem lat później bracia Załuscy otworzyli Bibliotekę Publiczną. Oświecenie to okres, w którym rozwijała się publicystyka i czasopiśmiennictwo. W Polsce zaczęto wydawać czasopismo Monitor od 1765 roku do 1785. W 1765 roku powstała Szkoła Rycerska. Stanisław August Poniatowski był mecenasem i wielbicielem sztuki i poezji. Organizował od 1771 roku specjalne spotkania, tak zwane obiady czwartkowe. Latem odbywały się w letnim pałacu króla, czyli w łazienkach, natomiast zimą na Zamku Królewskim w Warszawie. W 1773 roku powstała Komisja Edukacji Narodowej. Była to pierwsza tego typu instytucja w Europie. Niespełna dwa lata później powstało Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które zajmowało się modyfikowaniem i tworzeniem szkolnych podręczników. W 1800 roku założono Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Sztuka oświecenia opiera się na dwóch stylach, a mianowicie rokoko i klasycyzmie. Rokoko jest uważane za etap przejściowy między barokiem, a klasycyzmem. Jego apogeum przypada na lata 1720- 1770. Charakteryzował się wykorzystaniem ornamentyki roślinnej i tematyki miłosnej. Klasycyzm natomiast dominował od 1770 do 1850 roku. Nawiązywał do klasycznych schematów, stąd nazwa. Mowa tu oczywiście o antyku, w którym również główną rolę grały ład, harmonia i proporcje. Rzeźbiarze inspirowali się więc rzeźbami antycznymi. Powróciły rzeźby w postaci nagiej lub tylko częściowo przysłoniętej togą. Na twarzach postaci ludzkich malował się błogi, niczym niezmącony spokój. Wśród rzeźbiarzy klasycystycznych największą popularność zdobyli Antonio Canova, Bertel Thorvaldsen oraz Jakub Tatarkiewicz. Jeśli chodzi o malarstwo to dominowała tematyka mitologiczna i miłosna. Obrazy charakteryzowały się idealnie harmonijną kompozycją. Wśród malarzy oświeceniowych zasłynęli Marcello Bacciarelli i Antonie Watteau.

Wśród gatunków literackich oświecenia wyróżniała się tak zwana robinsonada. Jest ona odmianą powieści podróżniczej. Nazwa pochodzi od Przypadków Robinsona Crusoe, które zostały napisane przez Daniela Defoe. Innym gatunkiem literackim tej epoki jest satyra. Satyra powstała jako odrębny gatunek już w okresie rzymskim, jednakże rozkwit osiągnęła właśnie w oświeceniu. Wykształciły się nawet jej różne odmiany, na przykład satyra polityczna, czy też osobista. Dużą popularnością w Polsce cieszyły się dewocyjne wiersze autorstwa Józefa Baki.

Do utworów i twórców oświecenia nawiązywano w późniejszych epokach. W romantyzmie epoka oświecenia zainspirowała między innymi Adama Mickiewicza, gdy wielki wieszcz tworzył Dziady, a także Aleksandra Fredrę, a dokładniej w komedii Zemsta. W epoce pozytywizmu do epoki rozumu nawiązywali Aleksander Świętochowski pisząc Nieśmiertelne dusze i Niewinnych oraz Michał Bałucki podczas pisania Grubych ryb i Domu otwartego. Epoką oświecenia inspirowała się Młoda Polska, a ściślej mówiąc Gabriela Zapolska podczas pisania Moralności pani Dulskiej.