Polskie oświecenie


Polskie oświecenie było okresem rozwoju czasopiśmiennictwa publicystycznego. Tematem ich były aktualne wydarzenia, co sprawiło, że zyskały dużą popularność i ogromny krąg odbiorców. Tematy były poważne. Dotyczyły bowiem utraty niepodległości, więc nic dziwnego, że wzbudzały tak duże zainteresowanie. Teksty często zawierały liczne wskazówki i programy polityczne dotyczące naprawy państwa. Najważniejszymi publicystami byli Stanisław Konarski, który napisał O skutecznym rad sposobie, Hugo Kołłątaj, autor dzieła Prawo polityczne narodu polskiego oraz Stanisław Staszic. Staszic napisał wielkie dzieło zatytułowane Przestrogi dla Polski. Wojciech Bogusławski przyczynił się w dużym stopniu do założenia Teatru Narodowego w Warszawie w 1765 roku. Wystawiano głównie sztuki komediowe, które często ośmieszały sarmackie wady, kpiły z nich i miały charakter moralizatorski. Zapewne to sprawiło, że stały się tak popularne. Dla polskiego teatru najbardziej zasłużyli się Franciszek Bohomolec, który napisał między innymi Małżeństwo z kalendarza i Monitor, Wojciech Bogusławski, Franciszek Zabłocki oraz autor Powrotu posła Julian Ursyn Niemcewicz.

Stanisław Konarski został oddany do kolegium Pijarów w Piotrkowie. Sześć lat później wstąpił do zakonu pijarów oraz rozpoczął okres nowicjatu w Podolińcu. W 1722 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie był nauczycielem retoryki w kolegium pijarskim. Napisał cykl wierszy do Matki Bożej. Następnie wyjechał do Włoch, gdzie kończy Collegium Nasarenum. Studiował jeszcze we Francji i w Niemczech. W 1730 roku zaczął tworzyć Volumina Legum. W 1740 roku założył w Warszawie Collegium Nobilium. Napisał także traktat polityczny O skutecznym rad sposobie.

Hugo Kołłątaj pochodził z rodziny szlacheckiej. Początkowo kształcił się w Pińczowie. Dopiero później wstąpił do Akademii Krakowskiej i studiował filozofię. W 1770 roku wyjechał do Wiednia. Tam studiował przeszło cztery lata. Później wyjechał do Rzymu, gdzie kształcił się w dziedzinie prawa i teologii. Przyjął tam również święcenia Kapłańskie. Ponadto stworzył plan rozbudowy szkół w państwie polskim. Przebywał w Krakowie do 1778 roku. Wtedy bowiem przeprowadził się do Warszawy gdzie zgromadził tam tak zwaną kuźnicę kołłątajowską.

Stanisław Staszic urodził się w rodzinie mieszczańskiej. Ukończył szkoły w Poznaniu, a następnie uzyskał święcenia. W 1778 roku został duchownym. Później studiował we Francji i w Niemczech. W latach 1788-1791 pełnił funkcję proboszcza w miejscowości Turobin. Wychowywał także synów Andrzeja Zamoyskiego. Zajmował się również prowadzeniem badań geologicznych. Znajdował się w czołówce wybitnych Polaków oświecenia. Był zwolennikiem monistycznej koncepcji świata. Był członkiem ważnych instytucji, między innymi Towarzystwa przyjaciół Nauk, Izby Edukacyjnej i Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia.

Wojciech Bogusławski zdobył wykształcenie w kolegium pijarów w Warszawie, a od 1770 roku w Akademii Krakowskiej. W 1778 roku pracował jako aktor i śpiewak operowy. Trzy lata później wstąpił do teatru lwowskiego. W 1783 roku Wojciech Bogusławski zdobył przywilej na polski teatr w Poznaniu. W 1790 roku objął teatr warszawski. Był zwolennikiem sprzysiężenia kościuszkowskiego. W 1792 roku wystawił sztukę Henryk VI na łowach, natomiast w 1794 roku Krakowiaków i górali. W 1797 roku po raz pierwszy w Polsce wystawił Hamleta.

Franciszek Bohomolec był jezuitą i współpracownikiem Stanisława Augusta. W swych utworach zawierał dydaktyczne przesłanie. Wzorował się na utworach Destouchesa,. Pierwsze dwie komedie Bohomolca Małżeństwo z kalendarza oraz Staruszkiewicz przedstawił stosunek Polaków do cudzoziemców w XVIII wieku. Na specjalne zlecenie króla, Bohomolec napisał Opisanie krótkie państwa tureckiego. Dużo utworów poświęcał na pisanie o Warszawie w dobie oświecenia. Zmarł w 1784 roku. Był wybitnym pisarzem polskim epoki, w której tworzył.

Julian Ursyn Niemcewicz ukończył Korpus Kadetów w Warszawie. Dużo podróżował. Był między innymi we Francji, Anglii i Włochach. Był członkiem Stronnictwa Patriotycznego. Wraz z Hugonem Kołłątajem stworzył projekt Konstytucji Trzeciego Maja. Brał udział w powstaniu kościuszkowskim. Podczas bitwy pod Maciejowicami został wzięty do niewoli. W 1796 roku udał się do USA z Kościuszką. Do kraju wrócił w 1807 roku. Zamieszkał w Ursynowie. Był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a od 1626 roku jego prezesem.