Leszek Kołakowski


Leszek Kołakowski dla polskiego świadka naukowego był postacią co najmniej wyjątkową. Oprócz tego doceniany był w europie i na świecie, do ostatnich lat życia współpracował z brytyjskim Oksfordem, gdzie z resztą także osiedlił się i umarł. Zajmował się on filozofią, przede wszystkim jej historią, aspektem religijnym. Oprócz tego dużą część swojego życia poświęcał na pisanie esejów, był znanym i wziętym prozaikiem oraz publicystą. Pierwszy jego tekst filozoficzny wydany został w roku 1956, bardzo szybko jednak skonfiskowała go cenzura, która zakazała jego wydawania, rozprowadzania i w ogóle posiadania. Pomimo problemów z ustrojem komunistycznym udawało mu się wydawać jednak kolejne dzieła, które zyskiwały sobie coraz większą popularność. Od zmian ustrojowych mających miejsce w kraju mógł całkowicie rozwinąć swoje skrzydła i pokazać światu ogromne pokłady talentu i możliwości, które w nim właśnie drzemały. Nie pisał on jednak tylko i wyłącznie tekstów filozoficznych, znaleźć będziemy mogli także utwory prozatorskie, bardzo często jednak także w nich znajdowały się motywy czysto filozoficzne.

Kołakowski lata swojego dzieciństwa spędza w Radomiu, sytuacja zmienia się jednak we wrześniu rok 1939. W okresie pierwszych trzech lat drugiej wojny światowej mieszka w jednej z polskich wsi, następnie przeprowadza się do warszawy. Przez pewien okres swojego życia mieszkał w tym samym domu, co Irena Sandlerowa, ta sama, która zajmowała się ratowaniem żydowskich dzieci. W roku 1943 ojciec Leszka aresztowany zostaje przez gestapo. Po śmierci ojca Kołakowski zostaje sierotą, jego matka zmarła bowiem kiedy miał zaledwie trzy lata i pozostał on pod opieką ciotki, która mieszkała w warszawie. Pod koniec okupacji niemieckiej Kołakowski zdaje swoją maturę, co czyni częściowo zarówno w warszawie jak i Radomiu. Już w tymże okresie widoczny był jego bardzo duży talent oraz deklarowana bezwyznaniowość. Okres końca wojny to moment kiedy przenosi się do łodzi i tam też rozpoczyna studia na uniwersytecie. W tym samym roku wstępuje także do komunistycznego związku „życie”, gdzie udzielał się w jednej z najbardziej radykalnych frakcji, w tym samym roku wstępuje także do PPR. W czasie studiów żeni się i wraz z żoną Tamarą przenosi się do warszawy, gdzie najpierw pomieszkuje w domu studenckim, następnie jednak wynajmuje już własne mieszkanie na Mokotowie. Jego życie wiąże się ściśle z komunizmem, udziela się on w partiach i ugrupowaniach propagujących tenże ustrój, z drugiej jednak strony jego teksty są coraz częściej okrajane i wycofywane przez cenzurę. Coraz mocniej zaczyna on także krytykować władzę i odchodzenie w swoich naukach od oficjalnych kanonów marksistowskich traci on pozycję na uniwersytecie.

W roku 1968 opuszcza Polskę, najpierw znajduje się w Anglii, gdzie jak później okazuje się spędzi także ostatnie lata swojego życia. Oprócz tego jednak mieszkał także w Paryżu oraz w kilku innych europejskich miastach. W Anglii w końcu wiąże się na stałe z uniwersytetem oksfordzkim, czyli jednym z bardziej prestiżowych na całym świecie, gdzie w latach od 1972 do 1991 pełni on rolę wykładowcy, a w momencie kiedy przechodzi na emeryturę przyznany zostaje mu tytuł honorowego członka uczelni. Oprócz tego wykładał on na kilku innych uniwersytetach, między innymi w Yale, Berkeley, czy też Chicago.

Swoje pierwsze teksty Kołakowski zaczyna publikować w połowie lat pięćdziesiątych wieku dwudziestego, są to między innymi „Po Prostu” oraz „jednostka i nieskończoność”. Posługuje się on w nich warsztatem charakterystycznym zarówno dla filozofa, jak i historyka poszczególnych idei. Filozofii wieku siedemnastego, która była jednym z jego koników, pozostaje wiernym w kolejnych swoich pracach. Publikuje między innymi jedno z głośniejszych studiów, które dotyczy świadomości religijnej oraz więzi kościelnych. Twierdzi, że z jednej strony książka ta jest krytyką socjalizmu obranego w historyczny kostium, z drugiej jednak strony w książce zauważamy bardzo głęboką przemianę religijności mającą miejsce od wieku siedemnastego. Kołakowski tworzy zarys napięcia pomiędzy religijnością jednostki a wymaganiami kościoła, które dotyczą całej wspólnoty w różnych odłamach wierzeniowych i religijnych. Pod koniec życia interesuje się bardzo głęboko historią filozofii, zwłaszcza od wieku osiemnastego, w tym najgłębsze jego zainteresowanie będzie dotyczyło nurtu liberalistycznego w kulturze oraz religii. Oprócz tekstów filozoficznych Kołakowski pisał jednak jeszcze wiele innych, był przecież znanym publicystom oraz felietonistom, w szerokiej ich gamie znaleźć będziemy mogli jednak i tak motywy filozoficzne. Obrazuje to z całą pewnością jak mocno powiązany był sam autor z filozofią oraz ile wagi przykładał do tej samej nauki – nic więc dziwnego, że poświęcił jej większość swego życia.

Nurty marksizmu to jedno z bardziej znanych dzieł Leszka Kołakowskiego, które wydawane było w trzech kolejnych tomach w latach siedemdziesiątych kiedy znajdował się w Paryżu. Pierwszym zamiarem pisarza było sporządzenie swojego rodzaju podręcznika, który opisywałby historię powstania i dalszego rozwoju marksizmu. Z czasem jednak praca stała się o wiele bardziej obszerniejsza i objęła więcej elementów tejże specyficznej doktryny filozoficznej. Pierwszy tom dotyczyć będzie źródeł myśli samego Marksa w pierwszych latach jego działalności i wpływ na jego poglądu innych filozofów. W tomie drugim będziemy czytali o intelektualnym oddziaływaniu marksizmu w czasie czerwonej rewolucji. W tomie trzecim natomiast opisywane są dalsze losy marksizmu, między innymi po powstaniu ZSRR, aż do lat siedemdziesiątych. Nie jest to praca historyczna, zawiera w sobie liczne analizy poglądów Marksa, które są w dużej mierze krytyczne.

13 bajek, a dokładniej 13 bajek z królestwa Lailonii dla dużych i małych to cały zbiór utworów autorstwa Leszka Kołakowskiego, które wydawane były w przedziale od lat sześćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych wieku ubiegłego. Historia ta posiada bajkowy i wręcz fantastycznych klimat, zawiera w sobie jednak liczne i ukryte alegorie oraz przesłania z zakresu filozofii, które porusza autor i w których jednocześnie zadaje masę pytań egzystencjalnych i światopoglądowych. Utwory te w szerokim gronie uważane są jako mistrzowskie, doczekały się swoich ekranizacji w polskiej telewizji.

Wielki głód jest ostatnią, trzynastą częścią całej serii książek Kołakowskiego dotyczącej bajkowej krainy Lailonii. Cała akcja opiera się o problem głodu, który dotyka tejże właśnie krainy. Arcykapłan całej krainy wzywa do siebie strażaków oraz możnych i próbuje znaleźć wśród nich radę na ugaszenie panującego głodu. Sposobem miało być polanie kraju wodą, w tym momencie jednak spowodowało to dodatkowo, że kolejnym problemem stała się powódź. Arcykapłan wzywa do siebie kolejnych przedstawicieli różnych klas społecznych. Ogólnie problem dotyczy podziałów w społeczeństwie i problemów. Zakończenie jest na pozór szczęśliwe, wśród poróżnionych stron społeczeństwa wybucha powiem spór dotyczący tego, kto lub co było przyczyną głodu, co doprowadza, że wybucha on na nowo. Książka jest swojego rodzaju elipsą, przypowieścią, jak pozostałe z resztą części całej historii.