Epoka oświecenia


Bardzo często oświecenie uważa się za wiek rozumu, jest to jeden z nurtów kulturalnych oraz okresów w historii europejskiej, którzy przypadać będzie na końcówkę wieku siedemnastego i trwać około stu lat. Jest to także epoka w dziejach kultury starego kontynentu, którą umiejscowić można pomiędzy barokiem a romantyzmem. Ludzie żyjący w oświeceniu, najbardziej cenili sobie to co jest możliwe do pojęcia poprzez ludzki rozum. Do najważniejszych cech oświeceniowych zaliczyć można przede wszystkim sekularyzację europejskich państw i sformułowanie po raz pierwszy niezachwialnych praw człowieka, które posiada każda jednostka ludzka. Oświecenie to czas nowych idei, także tych politycznych, rewolucja we Francji, wprowadzenie przez Amerykanów konstytucji jako podstawy prawa i całkowicie nowego systemu politycznego. Oświecenie to czas wielu zmian, przełom filozoficzny oraz kulturowy. Jako, że ludzie stawiali przede wszystkim na poznanie rozumowe oraz badania naukowe, był to okres sceptycznego podejścia do spraw wiary, jest to czas tworzenia się filozofii całkowicie niezależnych od tradycji chrześcijańskich i szukających nowych alternatyw ludzkiego życia.

Początek oświecenie to przede wszystkim Francja i takie postacie jak Monteskiusz, Diderot, d’Alembert i wiele, wiele innych. Ważną rolę w okresie tym odgrywały także inne kraje, między innymi wielka Brytania, czy też Włochy. W przypadku wysp brytyjskich jedną z najważniejszych postaci był w siedemnastym wieku John Locke. Oprócz tego wyróżnić można takie znane postacie powiązane bezpośrednio z oświeceniem jak Jonathan Swift, David Hume, czy też Edmund Burke i wielu, wielu innych tym podobnych. W przypadku naszego kraju oświecenie rozpoczęło się oczywiście z opóźnieniem, tak jak miało to miejsce z każdą inną przełomową epoką w historii europy.

Jak miało to miejsce w przypadku wszystkich innych okresów historycznych, czy też kulturowych na Starym Kontynencie, tak samo w przypadku oświecenia, proponowane idee wieku rozumu przyjęły się na terenie naszego kraju później niż w Europie Zachodniej, co wiązało się między innymi z tym, że znaczenie mieszczaństwa w Polsce wzrosło dopiero w drugiej połowie wieku osiemnastego. Charakterystyczną cechą polskiego oświecenia był przede wszystkim niespotykany na terenie innych krajów udział katolickiego kleru w tymże właśnie ruchu. Pierwsze pokolenie oświeceniowe w Polsce stanowiło właśnie przede wszystkim duchowieństwo, a przez cały okres trwania tejże epoki czołowymi jej postaciami prawie w połowie byli księża. Zjawisko to nazywane jest często mianem oświecenia katolickiego. Oświeceniowe idee były popularne szczególnie wśród osiemnastowiecznych prominentów i luminarzy kultury tamtych czasów. Dzięki temu nastąpił między innymi gwałtowny rozwój jeśli chodzi o szkolnictwo, nauki ścisłe, życie polityczne oraz także kulturalne. Dzięki działalności braci Potockich Polka była pierwszym europejskim krajem, który wprowadził nowoczesną konstytucję i był drugim krajem na świecie zaraz po USA, który takową konstytucję stworzył. W momencie tym próbowano także zbudować polskie państwo jakoby od podstaw, na zasad oświeceniowych, niestety zamiary zostały przerwane przez rozbiory.

Pojęcie oświecenia katolickiego wprowadzone zostało dopiero w dwudziestym wieku na potrzeby historiograficzne. Służy ono do opisania procesów zgodni z którym oświeceniowe idee posiadały swój wpływ na ewoluowanie i rozwój doktryn kościoła katolickiego szczególnie w wieku osiemnastym. Oświecenie katolickie najbardziej będzie kojarzone z Polską, gdyż w pierwszym okresie kiedy zawitało ono do polski, głównymi jego przedstawicielami byli ludzie związani z duchowieństwem, głównie księża. Oświecenie przyniosło z sobą różnego rodzaju zmiany do instytucji kościoła, przede wszystkim odnowienie kościelnego nauczania oraz poprawę form kształcenia kleru. Przedstawiciele tejże formy zaczęli odrzucać dewocyjną pobożność, moralizatorstwo, które było strasznie płytkim, potępiali brak wiedzy wśród wierzących i ciągłe zawierzenie w zabobony oraz przesądy, a dodatkowo przyczynili się do przybliżenia zwyczajnemu człowiekowi Pisma świętego. Przedstawiciele katolickiego oświecenia nie byli także zamknięci tylko i wyłącznie na swoją religię, ale nawoływali do tolerancji ze względu na wyznawaną wiarę.

Oświecenie w przypadku sztuki nie wyodrębniło swojego własne stylu, w przypadku literatury było jednak inaczej, powstawały czysto oświeceniowe teksty, charakterystyczne dla wieku rozumu. W przypadku muzyki, malarstwa i innych elementów sztuki dominował przez długi czas klasycyzm, który wyparł wcześniej barok, czy też rokoko. Sam klasycyzm podobnie jak kilka wieków wcześniej renesans odwoływał się do antyku, sztuka ponownie zafascynowała się antycznymi dziełami oraz twórcami i wzorowała się na ich dorobku, szczególnie jeśli chodzi o antyczną Grecję oraz Rzym. Architekci dążyli do tego, aby jak najwierniej odwzorować elementy dekoracyjne, a jednocześnie zachować oszczędność wyrazu, która była charakterystyczną dla starożytnych budowniczych. W okresie tym o wiele ważniejszą rolę odgrywał sam kształt niż barwa.

Haskala w języku hebrajskim oznaczać będzie oświecenie. Jest to ruch intelektualny narodowości żydowskiej na starym kontynencie, który zapoczątkowany został pod koniec wieku osiemnastego. Opowiadał się on między innymi za tym, aby przyjąć ideały oświeceniowe, zintegrować się z innymi społeczeństwami oraz polepszyć edukację w żydowskich gminach. Haskala dodatkowo na poważnie rozpoczęła ruch asymilowania europejskich Żydów, gdzie zaczęły powstawać pierwsze żydowskie ruchy o zabarwieniu politycznych. Rezultaty tych zmian było Dalek posuniętymi. Przede wszystkim wzmagały asymilację, ale dodatkowo tożsamość świecką ludzi żydowskiego pochodzenia. Skutkiem bezpośrednim w tym przypadku było angażowanie się Żydów w życie społeczne oraz kulturalne krajów, których tereny zamieszkiwali, w czasie tym rozwinęło się wiele żydowskich ruchów politycznych, gdzie główną rolę z całą pewnością odgrywał syjonizm.