Epoka średniowiecza


Wieki średni, czy też inaczej średniowiecze jest jednym z dłuższych okresów historycznych oraz kulturowych starego kontynentu, który rozpoczyna się od upadku imperium rzymskiego w piątym wieku naszej ery i trwa prawie przez tysiąc lat do wieku piętnastego, kiedy umowna data zakończenia to upadek cesarstwa bizantyjskiego. Średniowiecze jest epoką nastawioną przede wszystkim na Boga, gdzie rozkwita i upowszechnia się w Europie religia chrześcijańska. Mottem przewodnim całego okresu będzie łacińska sentencja ora et labora, czyli módl się i pracuj. Człowiek bał się Boga, szczególnie jego gniewu, całe swoje życie poświęcał natomiast przede wszystkim dążeniu do osiągnięcia zbawienia. W okresie tym wykształciła się postać ascety, czyli osoby oddanej przede wszystkim modlitwie oraz pokucie, udręczającej się samoistnie i skupionej przede wszystkim na duchowych aspektach życia. Asceci żyli zawsze w skrajnym ubóstwie. Sztuka oraz kultura także podporządkowane są osobie boskiej, gdzie autorzy w większości przypadków pozostają anonimowi, tworząc na chwałę bożą, przede wszystkim dzieła o tematyce sakralnej.

Średniowiecze jako okres historyczny wykształciło swoją uniwersalną kulturę, która jest połączeniem elementem kultur antycznych, szczególnie rzymskich z kulturami nacji barbarzyńskich takich jak Germanowie, Celtowie, Słowianie i wiele, wiele innych. Dużą rolę odgrywają w przypadku kultury europejskiej także wpływy chrześcijańskie, czy też kultura arabska, wyróżnimy jednak także elementy całkowicie unikatowe. Średniowiecze, szczególnie pierwszy jego okres nazywany był ciemnymi wiekami, szczególnie z powodu na to, że bardzo niewielka ilość źródeł dotyczy właśnie tego okresu historycznego. Istnieje przeświadczenie także, że był to moment całkowitego upadku kultury i zaprzepaszczenia osiągnięć antycznych cywilizacji. W czasie średniowiecza narodziła się jedność zachodniego świata oraz wykrystalizował się jeden szablon kulturowy. Z elementów które zostały przyswojone i przetworzone na własne potrzeby z dziedzictwa greków i rzymian stworzona została unikalna kultura okraszona dodatkowo tradycją chrześcijańską. Kościół w okresie tym był potęgą nie tylko religijną, ale także polityczną, kulturową oraz i ekonomiczną, z powodu upadu rzymskich instytucji państwowych i prawie całkowicie nie rozwiniętych świeckich organów kierowania państwem.

Średniowiecze to rozkwit chrześcijaństwa w każdej jego materii, zarówno jeśli chodzi o sztukę sakralną jak i filozofię chrześcijańską. Pierwsze wieki nie wydały wielu twórczych filozofów, chociaż zdarzały się sporadyczne wyjątki. Dopiero wiek jedenasty przyniósł z sobą rozwój dialektyki i sporów wokół poznania rozumowego oraz logiki w życiu każdego chrześcijanina. Spory te prowadziły do dalszego rozwijania się średniowiecznej filozofii, gdzie szczególnie pomocnymi były takie nurty jak platonizm, czy też augustynizm.

Twórcą augustynizmu był św. Augustyn, który żył w latach 354-340. Miejsce jego dokładnego pochodzenia jest nieznane, wiadomo, że narodził się na terenach Północnej Afryki. Swoją przygodę z nauką rozpoczął podczas studiów w Kartaginie. Przez pewien okres czasu był on zwolennikiem różnych nurtów filozoficznych takich jak manicheizm, sceptyzm, czy też nowa wersja platonizmu. Prowadził on dodatkowo swoją własną szkołę, gdzie nauczał retoryki. Na półmetku swojego życia przyjął on chrzest, a następnie święcenia kapłańskie, aby niespełna dziesięć lat później zostać już biskupem. Augustynizm cieszył się największa popularność szczególnie w momencie wczesnego okresu średniowiecza oraz rozkwitu tejże filozofii. Do najważniejszych założeń augustynizmu należały przede wszystkim stwierdzenia, że człowiek w hierarchii bytów znajduje się pomiędzy aniołami oraz zwierzętami, jest istotą rozumną, posiada umiejętność myślenia i rozważania zdarzeń, a położenie w hierarchii bytów sprawia, że jest rozdarty pomiędzy cielesnością, która typowa jest dla zwierząt, a duchowością, charakterystyczną dla aniołów. Same dzieje świata według św. Augustyna to nieustanna walka dobra ze złem, gdzie przykładem może być między innymi bratobójcza walka Kaina i Abla.

Augustynizm w swej dogłębnej formie zakłada dodatkowo, że zasadniczym zagadnieniem wszystkiego co czyni człowiek jest Bóg. Filozofia ta dodatkowo uznawać będzie wyższość łask duchowych nad łaskami materialnymi o doświadczeniami zewnętrznymi. Filozofia ta twierdziła ta, że tylko poprzez poznanie istoty oraz pochodzenia Boga możliwe jest zrozumienie wszystkich praw rządzących światem, a nie poprzez poznanie naukowe. Augustynizm aż do wieku trzynastego uważany był za główną i dominująca w całym kościele doktrynę. Następnie został on jednak wyparty, stanowił on jednak podwaliny do kolejnych nurtów filozoficznych takich jak jansenizm oraz protestantyzm.

Augustyn, czy też dokładniej Aureliusz Augustyn z Hippony w kościele katolickim jest świętym. Był on filozofem teologiem, organizatorem kościelnego życia oraz jednym z Ojców oraz Doktorów Kościoła, znany pod przydomkiem doktora łaski. Jego filozofia jaką był augustynizm w kościele katolickim odgrywała podstawową rolę, aż do wieku trzynastego. Jest on znany właśnie przede wszystkim z tej właśnie koncepcji filozoficznej, która odrzucona została dopiero przez sobór trydencki i zastąpiona teorią Tomasza z Akwinu, którą kościół popiera do dnia dzisiejszego. W przypadku kościoła prawosławnego jest on uznawany bardziej za błogosławionego. Wielu protestantów uważa go także za duchowego przodka swojego odłamu religijnego, jako że jego dzieła filozoficzne miały bardzo duży wpływ na formowanie się protestantyzmu oraz na działalność Lutra oraz Kalwina. Św. Augustynowi w mistrzowski wręcz sposób udało się przystosować platonizm w jego klasycznej formie do treści, które zawierają się w doktrynach teologicznych religii chrześcijańskiej. Próby takie były już przeprowadzane przez wcześniejszych filozofów chrześcijaństwa, jednak właśnie dopiero Augustynowi się to udało, między innymi poprzez wprowadzenie takich pojęć jak iluminacja, łaska, czy też teodycea, gdzie ta ostania stara się znaleźć logiczne wytłumaczenie i pogodzić istnienie miłosiernego Boga z jednoczesnym istnieniem zła.