Platon


Jak podaje większość źródeł Platon najprawdopodobniej urodził się w Atenach w okolicach 420 roku przed naszą erą, niektóre źródła podają jednak, że na świat przyjść miał na wyspie Eginie. Z całą pewnością był on jednak postacią wyjątkową, jednym z najsłynniejszych greckich filozofów. Obecnie przypisuje mu się stworzenie systemu filozoficznego, który przez samych nowożytnych określony został mianem idealizmu platońskiego. Zaciekle zwalczany przez sceptyków i jednocześnie broniony przez propagatorów swej ideologii Platon i jego system cały czas obecni są w mniejszym, czy też większym stopniu w tradycji filozoficznej starego kontynentu. Właściwie Platon posiadał całkowicie inne imię, otrzymał je po dziadku i brzmiało ono arystokles. Samo przezwisko Platon, które oznaczać miało szczerość, rozległość oraz obfitość nadane zostało najprawdopodobniej przez jednego z nauczycieli Platona, zajmującego się dbałością o jego rozwój fizyczny. Miał zostać tak nazwany z powodu masywnej budowy ciała.

Wśród dzieł Platona wyróżniać będziemy ponad trzydzieści dialogów i dodatkowo listów, które pogrupowano na dziewięć osobnych kategorii. Obecnie jednak tylko cześć z pism znajdujących się na poniższej liście będzie w pełni przypisywana platonowi. Uważa się jednocześnie, że cała filozofia platońska zawarta jest w takowych właśnie dialogach. Według okresu ich powstawania podzielone będą przeważnie na trzy grupy, a mianowicie dialogi wczesne, średnie oraz późne. Późne inaczej określane są także mianem krytycznych, w ich przypadku Platon wycofuje się niejako z teorii i idei, które dostrzegał wcześniej. Do grupy tej zaliczyć możemy takie dialogi jak Polityk, Kiritiasz i Prawa oraz wiele, wiele innych.

Ojciec Platona wywodził się z jednego z znamienitszych ateńskich rodów, matka natomiast posiadała swoich przodów wśród krewnych Solona. Pozycja społeczna tejże rodziny jest jednym z istotniejszych faktów biograficznych, wpływała ona bowiem na ukierunkowanie zapatrywań politycznych młodego chłopaka. Otrzymał on bardzo staranne wykształcenie, które według greckich zasad polegało przede wszystkim na kształtowaniu harmonii pomiędzy duchem i ciałem, a więc obejmowało zarówno naukę jak i rozwój pod względem fizycznym. Studia filozoficzne rozpoczęły się pod kierunkiem Kratyla, następnie natomiast Platona kształcił Heraklit. Rodzina miała zamiar wykształcenia młodzieńca na kupca, w tymże też celu Platon odbywał podróże do Azji Mniejszej i na Kretę. W wieku około osiemnastu lat, w czasie jednej z takowych podróży porwany został przez piratów i następnie sprzedany do niewoli. Na targu niewolników rozpoznał go jednak jeden z krewnych i udało mu się wykupić młodzieńca. Przygoda ta bardzo silnie wpłynęła na młodego chłopaka, zgodnie z przekazem, który zawarł się w jego autorskich pismach spotyka on kilka lat później Sokratesa i zostaje jednym z jego najwierniejszych uczniów. Studiuje bowiem u jego boku przez okres ośmiu lat. Wyrok śmierci, który wydany zostaje na Sokratesa za wygłaszanie mało popularnych poglądów zachęca Platona do zwrócenia się w stronę rządów demokratycznych. Platon znany jest z tego, że w czwartym wieku przed naszą erą zakłada sławną akademię ateńską. Miała ona wydać wykształconą klasę władców i jednocześnie filozofów.

Systemy platońskie miały być swoistą próbą rozstrzygnięcia odwiecznego dylematu, który dręczył filozofów działających przed nim. Dylemat ten wynikał przede wszystkim z rozważań, które dotyczyły znaczenia bytu. Grecy mieli tradycję rozumienia tegoż właśnie pojęcia w kategorii absolutu. Od czasów parmenidesa zwykło się przyjmować, że coś co jest naprawdę powinno być zawsze i powinno być całkowicie niezmienne. Jak ujął to wtedy tenże filozof, Byt istnieje, niebytu natomiast nie ma. Natomiast w przypadku Platona głównym założeniem było przyjęcie fakt, że prawdziwy i wieczny byt to idee. W tymże przypadku rzeczywistość nas otaczająca stanowiła jedynie odbicie wiecznych i niezmiennych idei. Zdaniem platona relacja pomiędzy światem ideowym a rzeczywistym jest podobna do relacji prawdziwych przedmiotów z ich odbiciami w świetle dziennym. Takie myślenie wymagało przyjęcie istnienia mechanizmu emanacji idei w przedmioty materialne. Mechanizm ten jest niedoskonały, na drodze od idei do przedmiotów materialnych następuje bardzo duża liczba przekłamań, podobnie jak odbicie nigdy nie odzwierciedla w pełni danego przedmiotu. Wyjaśniać miało to niekompletność, zmienność i niedoskonałość świata, w którym przyszło ludziom żyć. Świat idei Platona wyobrażał on sobie niemal namacalnie. Składał się on przede wszystkim z nieskończonej liczby obiektów, które były idealne, które są bardziej realnymi od namacanych przedmiotów.

Z koncepcji istnienia świata idei oraz rozumienia duszy wynika jednocześnie spójna platońska teroia poznania. Zdaniem Platona dusze posiadają doskonałą wiedzę dotyczącą świata idei, przebywają w nim przed narodzinami człowiek, lecz na drodze ze świata idei do właśnie ludzkich ciał wiedzę tę zatracają. Zapominanie to jednak nie było zupełne i człowiek cały czas posiadał możliwość przypomnienia sobie znanych kiedyś idei. Uczenie się jest więc w istocie przypominaniem sobie rzeczy, a nie ich poznawaniem. Tęsknota wobec świata idei, która ma być motorem do rozumowego poznawania nazywana jest przez Platona Erosem. Wierzył on między innymi w reinkarnację, która pojmowana była przez niego jako fakt odradzanie się człowieka do momenty, aż nie przypomni sobie wszystkich z idei.

Platon twierdził między innymi, że w pojęcia zawierała będzie się wiedza bezwzględna i jak najbardziej pewnikowa. Musiały więc one odnosić się do przedmiotów, które istnieją realnie. Własnością takowych pojęć jest między innymi jedność i charakterystyczna stałość. Przedmioty powinny mieć więc taką samą naturę. Nie są one rzeczami fizycznymi, gdyż te ulegają zmianie. Byt posiadał będzie więc całkowicie inną naturę. Byt to wszystkie idee, wchodzące wskład odrębnego świata. Układ tegoż świata właśnie będzie tożsamym z układem samych pojęć. Oba światy posiadają czysto hierarchiczną strukturę, najwyżej jest idea piękna oraz dobra. Idee będą niezmiennymi, jednak rzeczy zmianom ulegają, oprócz tego nie będą one dorównywały ideom, są jedynie bardziej, czy też mniej do nich podobnymi. Aby dobrze to zrozumieć pamiętać musimy, że idea nie jest fizycznym bytem, gdyż uczestniczy w wielu takowych bytach materialnych jednocześnie. Nie jest jednocześnie bytem psychicznym gdyż jest przedmiotem wielu myśli. Platon nie daje jednak jednoznacznej odpowiedzi czym tak naprawdę są idee, mówi jednak, że wiążą się one między sobą przy wykorzystaniu logicznych związków.

Platon posiadał dużą świadomość jeśli chodzi o siłę emocjonalnych oddziaływań świata muzyki na człowieka. Twierdził on między innymi że rytm oraz harmonia, najmocniej czepiać będą się duszy i przynosić jej piękny wygląd. Platońskie idee traktowania muzyki jako jednego ze środków dyscyplinarnych, porządkującego emocje i służącego do podtrzymywania więzi w społeczeństwie posiadała bardzo wielu zwolenników. Podobnie wyobrażali sobie jej rolę także tworzący w okresie renesansu literaci utopijni itp.